Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 17-02-2015, ECLI:NL:GHSHE:2015:537, HD 200.071.907_01

Aan deze vordering heeft Intercession, kort samengevat, jegens [bouw] het volgende ten grondslag gelegd.

[medewerker van uitzendorganisatie] is bij schoonmaakwerkzaamheden door een (gipsen) plafond gezakt van het theater dat door [bouw] in opdracht van de Gemeente werd gerenoveerd. Voorafgaand aan deze schoonmaakwerkzaamheden waartoe [bouw] aan Intercession opdracht heeft gegeven, heeft Intercession samen met RPS, die een TRA diende op te stellen voor deze werkzaamheden, een inspectieronde gemaakt in de schouwburg. Bij gelegenheid van die bezichtiging heeft een medewerker van [bouw] desgevraagd aan Intercession en RPS medegedeeld dat de plafonds boven in de schouwburg beloopbaar waren. Dat is ook als zodanig in de TRA opgenomen. Voorafgaand aan de schoonmaakwerkzaamheden is de TRA aan de heren [werkvoorbereider van bouw] & [medewerker TRA] ter beschikking gesteld, die de TRA hebben goedgekeurd. [bouw] heeft aldus toerekenbaar onrechtmatig gehandeld door een gevaarlijke situatie in het leven te roepen of te laten voortbestaan als gevolg waarvan [medewerker van uitzendorganisatie] schade heeft geleden waarvoor Intercession op grond van artikel 7:658 BW dient op te komen. De grondslag van de vordering is (naar het hof begrijpt) gelegen in een onrechtmatig handelen van [bouw] jegens [medewerker van uitzendorganisatie], waardoor zij naast Intercession hoofdelijk aansprakelijk is op grond van artikel 6:10 jo. 6:102 en 6:101 BW.

Aan de vordering jegens de Gemeente heeft Intercession, kort samengevat, het volgende ten grondslag gelegd.

De Gemeente is als eigenaresse jegens Intercession aansprakelijk op grond van artikel 6:174 BW, omdat het plafond van het theater niet voldeed aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen en waardoor een gevaar voor personen en zaken is ontstaan, welk gevaar zich in het onderhavig geval heeft verwezenlijkt. De werkplek was immers op hoogte en niet voldoende stabiel en stevig om het gewicht van [medewerker van uitzendorganisatie] te dragen. Aldus is sprake van een gebrekkige opstal.

Daarnaast heeft de Gemeente onrechtmatig jegens [medewerker van uitzendorganisatie] gehandeld door een gevaarlijke situatie in het leven te roepen of te laten voortbestaan. De Gemeente had veiligheidsmaatregelen dienen te treffen. De Gemeente is daarom naast Intercession en [bouw] hoofdelijk aansprakelijk voor de door [medewerker van uitzendorganisatie] geleden schade op dezelfde grond als [bouw].

[bouw] heeft gemotiveerd verweer gevoerd. Zij heeft er allereerst op gewezen dat op grond van de met Intercession gesloten overeenkomst het geheel op de weg lag van Intercession om mogelijke veiligheidsrisico’s te signaleren én om passende maatregelen te treffen. Als zich al een onveilige situatie zou voordoen was Intercession daarvoor verantwoordelijk jegens haar werknemers en niet [bouw].

Daarnaast bevat de overeenkomst met Intercession een uitdrukkelijk aansprakelijkheids- en vrijwaringsclausule. Daarbij is Intercession als onderaannemer aansprakelijk wanneer zij tekortschiet in haar verplichtingen en verder dient zij [bouw] te vrijwaren van alle aanspraken van derden. Intercession is jegens [medewerker van uitzendorganisatie] tekort geschoten in de nakoming van haar zorgverplichtingen waardoor zij contractueel gehouden is om [bouw] te vrijwaren. Tenslotte betwist [bouw] dat zij ooit een mededeling zou hebben gedaan dat de plafonds beloopbaar waren. Zij heeft uitsluitend aangegeven dat de beloopbaarheid betrekking had op de houten platen van het plafond. Deze verweren en andere opmerkingen zullen, voor zover in hoger beroep van belang, verder in het navolgende aan de orde komen.

De Gemeente heeft eveneens gemotiveerd verweer gevoerd.

Met betrekking tot de aansprakelijkheid op grond van een gebrekkige opstal merkt zij op dat het theater op het moment van de verbouwing niet in gebruik was, dat zij het plafond ook niet heeft bestemd als werkplek op een bouwplaats en dat het plafond ook niet bedoeld is om over heen te lopen. Het plafond is niet gebrekkig in de zin van artikel 6:174 BW.

Met betrekking tot het verweten onrechtmatig handelen heeft de Gemeente gesteld dat zij geen gevaarlijke situatie in het leven heeft geroepen of laten voortbestaan. De Gemeente heeft met de feitelijke uitvoering van werkzaamheden op de bouwplaats niets van doen gehad, die waren immers uitbesteed aan [bouw] Bouw/Homij Technische Installaties. Zij is ook niet bekend geweest met een mogelijk onveilige werksituatie voor [medewerker van uitzendorganisatie]

In het eindvonnis van 14 oktober 2009 heeft de kantonrechter de vorderingen van Intercession jegens [bouw] respectievelijk jegens de Gemeente Heerlen afgewezen. De kantonrechter heeft daartoe, kort samengevat, het volgende overwogen. [bouw] kan met succes een beroep doen op de bepaling in de overeenkomst van onderaanneming met Intercession dat de onderaannemer de aannemer vrijwaart van alle aanspraken van derden ten gevolge van tekortkomingen van de onderaannemer. [medewerker van uitzendorganisatie] is te beschouwen als een derde in de zin van de overeenkomst. Intercession had bovendien een eigen onderzoeksplicht en mocht niet enkel afgaan op hetgeen [bouw] had gezegd omtrent de beloopbaarheid van de plafonds. Dat Intercesion een dergelijke onderzoeksplicht had valt ook af te leiden uit de omstandigheid dat zij een deskundig bedrijf als RPS heeft ingeschakeld. [bouw] had ook geen waarschuwingsplicht jegens RPS, nu zij geheel buiten de rechtsverhouding tussen Intercession en RPS stond. Omdat Intercession een eigen onderzoeksplicht had, staat de redelijkheid en billijkheid in de verhouding tussen partijen eraan in de weg dat [bouw] geen beroep zou toekomen op de vrijwaringsclausule, zoals Intercession nog nader had betoogd.

Voor wat betreft de Gemeente geldt dat jegens haar geen verwijt te maken valt, omdat zij er in goed vertrouwen vanuit mag gaan dat de aannemer die het werk uitvoert inventariseert op welke plaats grote risico’s bestaan en passende maatregelen neemt om gedurende de bouw op die plaatsen ongelukken te voorkomen.

Op grond van dit alles heeft de kantonrechter de vorderingen van Intercession afgewezen en haar in de proceskosten veroordeeld.

Intercession baseert haar vrijwaringsaanspraak jegens [bouw], naar het hof begrijpt, op een onrechtmatig handelen in die zin dat [bouw] door het doen van onjuiste of onvolledige mededelingen over een (naar achteraf is gebleken) onveilige situatie in aanmerkelijke mate heeft bijgedragen tot het ontstaan van het ongeval. Dat onrechtmatig handelen regardeert op de eerste plaats [medewerker van uitzendorganisatie], die er immers het slachtoffer van is geworden doordat zij niet gewaarschuwd op een onveilige plek is gaan werken, maar ook Intercession, die gehouden is de daaruit ontstane schade te vergoeden. [bouw] heeft zich voor het afweren van die aanspraken (naast een betwisting van haar beweerdelijk onrechtmatig handelen) beroepen op de exoneratie in de overeenkomst tussen partijen.

De betreffende bepaling luidt als volgt (pagina 4 vijfde gedachtestreepje van de schoonmaakovereenkomst):

Indien de onderaannemer tekortschiet in de nakoming van de verplichtingen, is hij jegens aannemer aansprakelijk voor alle schade die deze daardoor lijdt en vrijwaart hij de aannemer van alle aanspraken van derden tengevolge van deze tekortkomingen.

Naar het oordeel van het hof dient deze bepaling zo te worden verstaan dat ingeval Intercession jegens [bouw] tekortschiet in de nakoming van de overeenkomst (lees: het verzorgen van een voldoende veiligheidsniveau) Intercession de daaruit voortvloeiende eigen schade niet op [bouw] kan verhalen, terwijl zij tevens garant dient te staan voor de daaruit voor derden voortvloeiende schade. Die situatie doet zich hier voor.

Met de grieven gericht tegen het oordeel van de kantonrechter waarbij de aansprakelijkheid van de Gemeente is afgewezen beoogt Intercession nogmaals aan de orde te stellen dat de Gemeente jegens [medewerker van uitzendorganisatie] aansprakelijk is vanwege een gebrekkige opstal dan wel en/of onrechtmatig heeft gehandeld . Het eerste verwijt houdt een risicoaansprakelijkheid in en het tweede een schuldaansprakelijkheid.

Ter toelichting heeft Intercession allereerst erop gewezen dat de Gemeente wist dat er boven in de schouwburg zou worden gewerkt, zodat het op haar weg had gelegen de betreffende gevaarlijke plaats aan te duiden met een bordje of een afzetlint. Daarnaast heeft Intercession gewezen op een uitspraak van een andere rechter (Rechtbank Rotterdam, 21 december 2012/ 413845/ KGZA 12-980), dat de aansprakelijkheid op grond van een gebrekkige opstal niet wordt weggenomen doordat er werkzaamheden plaatsvinden aan het betreffende object onder verantwoordelijkheid van een aannemer.

Bij de eisen als bedoeld in art. 6:174 lid 1 gaat het om de eisen die men uit het oogpunt van veiligheid aan de desbetreffende opstal mag stellen (vgl. HR 15 juni 2001, nr. C99/350, LJN LJN AB2149, NJ 2002/336 en HR 20 oktober 2000, nr. C99/004, LJN LJN AA7686, NJ 2000/700). Daarbij spelen, zo volgt uit de wetsgeschiedenis (Parl. Gesch. Boek 6 (Inv. 3, 5 en 6), blz. 1380), gedragsnormen als veiligheidsvoorschriften en in het algemeen aan een bezitter of gebruiker van die zaak te stellen zorgvuldigheidsnormen een belangrijke rol. De omstandigheid dat een opstal in algemene zin voldoet aan geldende veiligheidsvoorschriften, staat niet in de weg aan het oordeel dat de opstal (niettemin) niet aan bedoelde eisen voldoet en derhalve gebrekkig is in de zin van art. 6:174 lid 1 (vgl. de genoemde uitspraak van 20 oktober 2000). Het antwoord op de vraag of sprake is van een gebrekkige toestand hangt immers af van verschillende omstandigheden, waaronder de aard van de opstal (bijvoorbeeld een voor publiek toegankelijk gebouw of werk of een gesloten huis of werk op besloten terrein, vgl. Parl. Gesch. Boek 6, blz. 755), de functie van de opstal, de fysieke toestand van de opstal ten tijde van de verwezenlijking van het gevaar en het van de opstal te verwachten gebruik door derden (vgl. HR 17 november 2000, nr. C99/016, LJN LJN AA8364, NJ 2001/10). Voorts dient in aanmerking te worden genomen de grootte van de kans op verwezenlijking van het aan de opstal verbonden gevaar (vgl. de genoemde uitspraak van 15 juni 2001), alsmede, zo kan uit de wetsgeschiedenis worden afgeleid (Parl. Gesch. Boek 6, blz. 756), de mogelijkheid en bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen. Daarbij kan voor het geval de aansprakelijkheid op een overheidslichaam rust mede betekenis toekomen aan de hem toekomende beleidsvrijheid en ter beschikking staande financiële middelen (vgl. Parl. Gesch. Boek 6 (Inv. 3, 5 en 6), blz. 1394, met betrekking tot de eveneens op art. 6:174 berustende aansprakelijkheid van een wegbeheerder).

Vorenbedoelde gezichtspunten begrenzen de aansprakelijkheid op grond van art. 6:174; de wetgever heeft immers een te ruime aansprakelijkheid van de bezitter willen voorkomen door bepaalde begrenzingen die in afdeling 6.3.1 aan aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad worden gesteld, ook te laten gelden voor de onderhavige aansprakelijkheid (vgl. Parl. Gesch. Boek 6 (Inv. 3, 5 en 6), blz. 1378-1379). Van een op de bezitter van een zaak rustende garantienorm is dan ook geen sprake (Parl. Gesch. Boek 6 (Inv. 3, 5 en 6), blz. 1380).

Het hof ontleent hieraan de volgende conclusie. Blijkens het proces-verbaal van gerechtelijke plaatsopneming kende het plafond boven het podium in de theaterzaal een aantal stalen/ijzeren bordessen en stalen/ijzeren loopbruggen. Kennelijk, zo leidt het hof uit de stukken af, dienden bordessen en loopbruggen om min of meer ongehinderd boven dat podium te werken ten behoeve van de voorstellingen. Het plafond was voor het grootste gedeelte voorzien van houten platen met uitzondering van een opstaande rand van ongeveer een meter breed aan de zijkant. Deze laatste ruimte had geen werkfunctie ten behoeve van de voorstellingen in die zin deze daarvoor werd gebruikt voor verlichting en dergelijke.

Niet geheel duidelijk is of aan het betreffende plafond in het kader van de renovatie nog werkzaamheden hebben plaatsgevonden, maar het plafond was kennelijk in een staat dat dit gebruikgereed was. Onder deze omstandigheden kan niet gezegd worden dat er zich enig gebrek voordeed in de opstal, ook niet als daarbij zou worden betrokken dat dit plafond zo nu en dan ontdaan zou moeten worden van stof. Immers, zoals ook Intercession zelf heeft aangegeven, ligt het voor de hand te veronderstellen en ervan uit te gaan dat met een normale stofzuiger voorzien van een stang en slang ook de opstaande rand vanaf een loopbrug konden worden schoongemaakt.

Waar de opstal al niet als gebrekkig zou mogen worden aangemerkt gelet op het te verwachten gebruik, valt moeilijk een verantwoordelijkheid aan te nemen voor de Gemeente in die zin dat deze tijdens werkzaamheden, die zij heeft opgedragen aan een aannemer en waarbij het theater voor langere tijd niet in gebruik is voor het publiek, er rekening mee moet houden dat er op andere plaatsen dan gebruikelijk voor het bespelen van een theater (en dan ook nog) onveilig wordt gewerkt, zodat zij voor de gevolgen ervan zou moeten waarschuwen. Dat is veeleer een verantwoordelijkheid van de aannemer, die mogelijk onveilige situaties in de bouw creëert, en daarop dient in te spelen, maar bovendien al dan niet direct zeggenschap heeft over de werknemers op de bouwplaats. De grieven falen.