Circulaire Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen (algemene versie)

Deze circulaire heeft als doel de circulaire van 1 november 2014 (met kenmerk 2014-0000234272) te wijzigen. Deze wijzigingen betreffen aanpassingen van de bedragen van de dwangsom bij niet tijdig beslissen als gevolg van een indexering per 1 januari 2019 (Stcrt. 2018, nr. 65542). Daarnaast is per 1 oktober 2016 de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen niet langer van toepassing op verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur en Wet hergebruik van overheidsinformatie. De ingangsdatum van de onderhavige circulaire is 1 maart 2019. Per deze datum vervalt de circulaire van 1 november 2014.

Op 1 oktober 2009 is de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen (hierna: Wet dwangsom) in werking getreden. Deze wet biedt burgers meer doeltreffende rechtsmiddelen tegen niet tijdig beslissen door de overheid. In deze circulaire wordt de betekenis van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen (hierna: Wet dwangsom) voor bestuursorganen van zowel het Rijk als de decentrale overheden toegelicht. Deze versie is geschikt voor al het overheidspersoneel. Tegelijk met deze circulaire is een versie van deze circulaire voor juristen werkzaam bij bestuursorganen (kenmerk 2018- 0000972168) vastgesteld.

De Wet dwangsom wil burgers een effectiever rechtsmiddel geven tegen te trage besluitvorming door het bestuur. Deze wet geeft meer mogelijkheden om op te komen tegen niet tijdige beslissingen van een bestuursorgaan. De wet bevat hiervoor een tweetal regelingen voor die gevallen waarin een bestuursorgaan niet binnen de daarvoor geldende termijn beslist:

1. Een regeling op grond waarvan een bestuursorgaan een dwangsom verschuldigd kan zijn voor iedere dag dat de beslissing uitblijft.

2. Een regeling op grond waarvan direct beroep – met overslaan van bezwaar – kan worden ingesteld tegen het niet-tijdig beslissen door bestuursorganen.

De overheid wil een betrouwbare partner zijn van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. In de wet staat dat de overheid dat onder andere moet doen door tijdig te beslissen op een aanvraag. De aanvrager heeft daar recht op. ‘Tijdig’ betekent: binnen de geldende termijn. Dat kan een wettelijke of een redelijke termijn zijn. Een beslissing moet zo nodig kunnen worden afgedwongen. De Wet dwangsom voorziet in een sanctie voor het bestuur: een dwangsom bij het niet naleven van de wettelijke voorgeschreven beslistermijnen. De dwangsomregeling geeft een financiële prikkel voor bestuursorganen om te besluiten binnen de geldende beslistermijnen.

Deze termijnen beschermen burgers tegen onbehoorlijk gedrag van de overheid. Ze verschaffen teven rechtszekerheid, omdat burgers zo weten binnen welke termijn ze duidelijkheid krijgen over het standpunt van de overheid. Een aanvrager van een beschikking krijgt de mogelijkheid om een bestuursorgaan dat verzuimt tijdig te beslissen, aan te sporen dit binnen een periode van twee weken alsnog te doen. Doet het bestuursorgaan dat niet, dan verbeurt het een dwangsom voor elke dag dat een beslissing nog langer uitblijft.

Op 1 oktober 2009 is de Wet dwangsom in werking getreden. De wet is van toepassing op een aanvraag die, of een bezwaar- of (administratief) beroepschrift dat is ingediend na 1 oktober 2009. Voor aanvragen, bezwaar- of (administratief) beroepschriften die zijn ingediend voor 1 oktober 2009, geldt het oude recht.

Sinds 1 januari 2012 geldt de dwangsomregeling voor aanvragen en bezwaarschriften over huurtoeslag, kindgebonden budget, kinderopvangtoeslag en zorgtoeslag bij de Belastingdienst/Toeslagen.

Sinds 1 oktober 2012 geldt de dwangsomregeling voor beschikkingen die zijn genomen op grond van de Vreemdelingenwet 2000 of het Soeverein Besluit van 12 december 1813 (en bezwaar tegen zodanige beschikkingen). Dit geldt ook voor een verklaring omtrent het gedrag op grond van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens en voor aanvragen en bezwaarschriften op grond van de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie.

Sinds 1 oktober 2016 is de dwangsomregeling niet langer van toepassing op verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur en op de Wet hergebruik van overheidsinformatie.

Wanneer een bestuursorgaan de beslissing op een aanvraag of beslissing op bezwaar (of administratief beroep) niet tijdig heeft genomen, dan is het een dwangsom aan de aanvrager of bezwaarde verschuldigd voor elke dag dat de beslissing uitblijft. Daarvoor gelden bepaalde voorwaarden (zie paragraaf 6.1).

De aanvrager of bezwaarde hoeft niet eerst bezwaar te maken tegen het uitblijven van een beslissing. In plaats daarvan kan hij direct in beroep gaan bij de bestuursrechter (zie paragraaf 6.2).