Parket bij de Hoge Raad, 04-11-2016, ECLI:NL:PHR:2016:1120, 15/05174

Het hof is, veronderstellenderwijs, ervan uitgegaan dat [verzoeker] geen volmacht aan mr. De Wit heeft verleend om hem bij het sluiten van de gestelde overeenkomst te vertegenwoordigen (rov. 3.5 – 3.6). Vervolgens heeft het hof onderzocht of [verzoeker] toch aan de overeenkomst gebonden kan zijn indien [betrokkene 3] (de onroerend goed handelaar die optrad als voorman van [verweerder]) gerechtvaardigd heeft vertrouwd op het bestaan van een toereikende volmacht van mr. De Wit op grond van feiten en omstandigheden die voor risico van [verzoeker] komen en waaruit naar verkeeropvattingen zodanige schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid².

Onderdeel 1 bestrijdt, in vier subonderdelen, het oordeel van het hof dat bij [betrokkene 3] (en daarmee indirect bij [verweerder]) naar verkeersopvattingen de schijn is gewekt dat mr. De Wit [verzoeker] vertegenwoordigde, zodat [betrokkene 3]/[verweerder] daarop mocht vertrouwen, en dat dit handelen van mr. De Wit kan worden toegerekend aan [verzoeker]. De klachten concentreren zich op het miskennen van de maatstaf uit het arrest ING/Bera³.

Subonderdeel 1.1 klaagt dat het hof de ING/Bera-maatstaf heeft miskend, omdat het hof niet (uitdrukkelijk) heeft vastgesteld dat de in rov. 3.6 genoemde feiten en omstandigheden voor risico van de onbevoegd vertegenwoordigde ([verzoeker]) komen. Voor zover sprake is van een impliciet oordeel in die zin, is dit ontoereikend gemotiveerd, nu het hof niet duidelijk maakt welke van deze feiten en omstandigheden voor risico van [verzoeker] komen en ook niet om welke reden dat zo zou zijn.

Subonderdeel 1.2 vervolgt met de klacht dat het hof de ING/Bera-maatstaf heeft miskend omdat het niet heeft vastgesteld dat uit de in rov. 3.6 genoemde feiten en omstandigheden naar verkeersopvattingen toereikende schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid en op de aanwezigheid van die bevoegdheid mocht worden vertrouwd. Het subonderdeel wijst erop dat het hof in rov. 3.7 (slechts) heeft geoordeeld dat naar verkeersopvattingen de schijn werd gewekt dat mr. De Wit [verzoeker] ter zake de verkoop vertegenwoordigde en dat [betrokkene 3] daarop mocht vertrouwen: het hof heeft niets gezegd over de bevoegdheid van mr. De Wit om [verzoeker] te vertegenwoordigen.

In de bestreden overwegingen ligt onmiskenbaar besloten dat het hier gaat om de toereikende schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid: die stond tussen partijen ter discussie, niet het feit dat mr. De Wit zich in de onderhandelingen heeft gedragen als een vertegenwoordiger van [verzoeker]. Dat het hof een toereikende schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid voor ogen heeft gehad, volgt bovendien uit de (reeds geciteerde) passage in rov. 3.9, waarin het hof uitdrukkelijk over de schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid spreekt.

Subonderdeel 1.3 klaagt dat het hof niet heeft vastgesteld dat [betrokkene 3] of [verweerder] daadwerkelijk erop heeft vertrouwd dat [verzoeker] aan mr. De Wit een toereikende volmacht had verleend. Het hof zou in rov. 3.7 slechts (normatief) hebben vastgesteld dat [betrokkene 3] (en daarmee [verweerder]) daarop mocht vertrouwen. Subsidiair wordt hieraan een motiveringsklacht verbonden⁴.

Deze klacht mist feitelijke grondslag. Het hof heeft niet slechts (normatief) geoordeeld dat [betrokkene 3] (en daarmee: [verweerder]) erop mocht vertrouwen dat [verzoeker] aan mr. De Wit een toereikende volmacht had verleend, maar ook aangenomen dat [betrokkene 3] (en daarmee: [verweerder]) dit feitelijk heeft gedaan. Wederom zij verwezen naar rov. 3.9, waarin het hof overweegt dat ‘(…) zoals in dit geval, de wederpartij gerechtvaardigd heeft vertrouwd (…)’. Hetzelfde geldt ten aanzien van subonderdeel 1.4, waarin [verzoeker] klaagt dat het in rov. 3.8 vervatte oordeel dat het handelen van mr. De Wit aan hem kan worden toegerekend, blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, nu de enkele omstandigheid dat een wederpartij mocht vertrouwen op vertegenwoordiging niet ertoe leidt dat degene in wiens naam een rechtshandeling is verricht geen beroep meer kan doen op het ontbreken van een voor die vertegenwoordigingshandeling toereikende volmacht. Uit de daaraan voorafgaande overwegingen volgt waarop de gevolgtrekking in rov. 3.8 is gebaseerd. Onderdeel 1 faalt.

Onderdeel 2 is gericht tegen hetzelfde oordeel, ditmaal met klachten over een onjuist of ontoereikend gemotiveerd oordeel over de verkeersopvattingen. Dat de verkeersopvattingen voor de beoordeling van belang zijn, volgt uit de maatstaf in het arrest ING/Bera.

Subonderdeel 2.1 klaagt dat het hof miskent dat naar verkeersopvattingen uit het optreden van een advocaat voor zijn cliënt in beginsel niet een toereikende schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid, althans niet in een geval als het onderhavige. Volgens het subonderdeel kenmerkt dit geval zich hierdoor, dat een advocaat (i) na benaderd te zijn door een wederpartij informatie geeft en mededelingen doet over een vastgoeddeal van zijn cliënt met die wederpartij, waarbij die advocaat (ii) niet als zodanig door zijn cliënt is gesteld in een procedure tegen die wederpartij en zelfs (iii) niet optreedt in een geschil omtrent de rechtsverhouding van zijn/haar cliënt met die wederpartij. Ter toelichting op dit standpunt wordt aangevoerd dat het inschakelen van een advocaat door een cliënt op zichzelf geen bevoegdheid van die advocaat meebrengt om buiten rechte die cliënt te vertegenwoordigen. Subsidiair verbindt het subonderdeel hieraan een motiveringsklacht.

Bij de beoordeling van deze klachten is van belang dat het hof in rov. 3.7.1 heeft aangegeven ‘waarde te hechten’ aan het gegeven dat mr. De Wit advocaat is en, blijkens de bewoordingen van (onder meer) zijn e-mail van 11 juni 2013, in de hoedanigheid van advocaat handelde. Dit betekent niet dat het hof zijn oordeel uitsluitend heeft gebaseerd op de omstandigheid dat mr. De Wit optrad als advocaat. Aan dat oordeel liggen immers alle feiten en omstandigheden, genoemd in rov. 3.6, ten grondslag. Hetgeen het hof in rov. 3.7.1 en 3.7.2 nader heeft overwogen, betreft vooral een verduidelijking waarom het hof – anders dan de rechtbank⁵ – wél waarde hecht aan de omstandigheid dat mr. De Wit advocaat is, en waarom het hof van oordeel is dat het handelen van mr. De Wit ter zake van de verkoop niet overeenkwam met dat van een makelaar (tussenpersoon, bemiddelaar). Daarbij heeft het hof ook van belang geacht dat [betrokkene 3] mr. De Wit al kende als advocaat van [verzoeker] in een juridische procedure; hem is niet medegedeeld dat de rol van mr. De Wit met betrekking tot de verkoop van de onderhavige vastgoedportefeuille een andere was dan die van advocaat. In de door het hof geschilderde context (kort gezegd: [verzoeker] zocht mogelijkheden om zijn hypothecair gedekte schuld aan Van Maarschalkerweerd en [betrokkene 2] uiterlijk 14 juni 2013 af te betalen, aangezien hij anders het risico liep dat het recht van hypotheek werd uitgewonnen, en hij heeft mr. De Wit als advocaat daarbij ingeschakeld) behoefde dit oordeel geen nadere uitwerking om voor de lezer begrijpelijk te zijn.

Overigens is het oordeel dat naar verkeersopvattingen de schijn werd gewekt dat mr. De Wit [verzoeker] ter zake de verkoop vertegenwoordigde en dat [betrokkene 3] (en daarmee: [verweerder]) daarop heeft vertrouwd en mocht vertrouwen, zodanig verweven met een waardering van feitelijke aard, dat dit in cassatie niet op juistheid kan worden getoetst. Daarom faalt dit subonderdeel.

Subonderdeel 2.2 betoogt dat de verkeersopvattingen niet meebrengen dat uit het optreden van een advocaat voor zijn cliënt in de genoemde omstandigheden een toereikende schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid, althans niet in een geval zoals het middel het onderhavige geval omschrijft, waarin die advocaat − buiten rechte en zonder in een geschil met de wederpartij op te treden − na benaderd te zijn door een wederpartij, informatie geeft en mededelingen doet over een vastgoeddeal van zijn cliënt⁶.

Zoals hierboven besproken, heeft het hof bij zijn beoordeling de juiste maatstaf gehanteerd (ING/Bera) en deze op een juiste wijze toegepast. Tegen die achtergrond faalt de in subonderdeel 2.2 vervatte rechtsklacht. Voor zover het subonderdeel klaagt over de waardering door het hof van de door [verzoeker] als (i) t/m (vi) genummerde feiten en omstandigheden, faalt het, omdat deze aan het hof als hoogste feitenrechter is voorbehouden en in cassatie niet op juistheid kan worden getoetst. In de redenering van het hof wordt het onderhavige geval gekenmerkt door andere eigenschappen dan het standaardgeval dat in subonderdeel 2.2 wordt geschetst. Het bestreden oordeel is toereikend gemotiveerd. Subonderdeel 2.2 treft daarom geen doel.

Subonderdeel 2.3 mist zelfstandige betekenis naast de voorgaande klachten en behoeft geen verdere bespreking. Daarmee faalt onderdeel 2 in zijn geheel.

Onderdeel 3 richt een motiveringsklacht tegen één specifiek gedeelte van de motivering, te weten het oordeel in rov. 3.5 dat uit de e-mail van 13 juni 2013⁷ volgt dat volgens mr. De Wit sprake was van een volmacht. Het middelonderdeel benadrukt dat mr. De Wit als getuige ter zitting 28 januari 2014 onder ede heeft verklaard dat [verzoeker] hem geen volmacht had verleend. Door niet ook déze verklaring van mr. De Wit te betrekken bij zijn oordeel, heeft het hof zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd.

De klacht richt zich tegen een overweging welke niet dragend is voor de beslissing; daarom mist [verzoeker] belang bij deze klacht. Het hof heeft uitdrukkelijk in het midden gelaten of een volmacht is verleend en is in het vervolg van zijn overwegingen veronderstellenderwijs ervan uitgegaan dat geen volmacht was verleend.