Parket bij de Hoge Raad, 13-11-2012, BX9572, 11/01074

Nr. 11/01074

Mr. Machielse

Zitting 18 september 2012

"- dat het verzoek om [getuige 1] en [getuige 2] als getuigen te horen wordt afgewezen. Verdachte is de meest gerede partij om een begin van bewijs aan te leveren om aan te tonen dat er tussen de verdachte en voornoemde personen zakelijke contacten waren. Bij voorkeur met verificatoire bescheiden onder gestelde legale herkomst van de vermogensbestanddelen van verdachte aan te tonen;

- dat [getuige 1] en [getuige 2] hun verklaringen omtrent de handelsactiviteiten van verdachte in Spanje alsmede van de over die activiteiten bijgehouden administratie op papier kunnen zetten en aan het hof doen toekomen;

- redelijkerwijs valt aan te nemen dat op grond van het vorenstaande verdachte niet in zijn verdediging wordt geschaad;".

"Ten tweede stelt de verdediging in het onder 2 genoemde verweer - zoals het hof dat opvat - dat de ter terechtzitting van het hof van 19 januari 2011 overgelegde stukken de weerlegging vormen van het standpunt van het Openbaar Ministerie dat de verdachte geen inkomsten uit niet-criminele bron heeft gehad. Het gaat om een schriftelijke verklaring met de vertaling daarvan van [getuige 1], in hoofdzaak inhoudende, "dat de verdachte activiteiten heeft ontplooid van bemiddeling in onroerend goed in Spanje gedurende die jaren 2000, 2001 en 2002 waarvoor geen bewijs kon worden verkregen. Hij heeft opbrengsten behaald van bij benadering € 475.000,-".

Het hof stelt vast dat deze verklaring niet gedateerd is en dat de opsteller zijn redenen van wetenschap niet noemt; hij meldt zelf reeds zijn uitspraak niet te kunnen bewijzen. Het hof is van oordeel dat de inhoud van de verklaring niet verifieerbaar is, geen bijdrage kan leveren aan de staving van het door de verdediging ingenomen standpunt en het standpunt van het Openbaar Ministerie niet weerlegt.

Met betrekking tot het derde aspect van het onder 2 samengevatte verweer, het voorwaardelijk verzoek tot het horen van getuigen, overweegt het hof tenslotte dat het tijdens de zittingen in hoger beroep regelmatig geïnformeerd heeft naar onderzoekswensen dienaangaande van de verdediging en gevraagd heeft of aan alle onderzoekswensen was voldaan. Op 19 mei 2010 heeft het hof naar aanleiding van het verzoek van de verdediging om [getuige 1] en [getuige 2] als getuigen te horen besloten dat de verdediging de gelegenheid krijgt om te bevorderen dat deze mogelijke getuigen hun verklaringen omtrent de handelsactiviteiten van verdachte in Spanje alsmede van de over die activiteiten bijgehouden administratie op papier zetten met het oog op overlegging aan het hof. Pas op 19 januari 2011 (acht maanden later, op de laatste dag van het onderzoek van de zaak van de verdachte) is tijdens de zitting een schriftelijke verklaring overgelegd van een van de voornoemde personen zonder enig verificatoir stuk. Het hof is van oordeel dat de verdediging bij deze stand van zaken het belang van de verdachte bij het horen van deze getuigen onvoldoende heeft gemotiveerd en redelijkerwijs kan worden aangenomen dat de verdachte door de getuige niet te horen niet in zijn verdediging wordt geschaad. Aan het verzoek om de verdediging overigens de gelegenheid te geven voor nader bewijslevering gaat het hof eveneens voorbij, nu de verdediging geen enkele concretisering of onderbouwing heeft gegeven van de richting waarin die bewijslevering zou kunnen worden gezocht.

Ten overvloede wijst het hof op het aanbod van het Openbaar Ministerie, meermalen in de procedure bij het hof gedaan, ontijdig stukken over te leggen zodat het Openbaar Ministerie gelegenheid had om een en ander te onderzoeken."

3.3. Ik stel voorop dat niet blijkt dat er binnen de termijn van 14 dagen na het instellen van het hoger beroep een appelschriftuur is ingediend met daarin het verzoek de getuigen te horen. Dat brengt mee dat het verzoek om deze getuigen te horen ingevolge het derde lid van artikel 418 Sv naar de maatstaf van de noodzakelijkheid moest worden beoordeeld.(2) Evenmin zijn de getuigen opgegeven bij een schriftuur voor de eerste terechtzitting in hoger beroep onder opgave van de omstandigheden die moeten meebrengen dat het noodzaakcriterium van het derde lid van artikel 418 Sv van een zwaardere inhoud wordt voorzien.(3) Het strikte criterium van het verdedigingsbelang was hier dus eigenlijk niet van toepassing.

Het hof heeft tot uitdrukking gebracht dat gelet op de inhoud van de schriftelijke verklaring van de getuige [getuige 1], waarin deze geen redenen van wetenschap opgeeft en zelfs stelt zijn uitspraak niet te kunnen bewijzen, de verdediging met het inbrengen van dit stuk onvoldoende heeft onderbouwd dat het horen van deze getuige relevant zou kunnen zijn voor enigerlei door het hof te nemen beslissing. Deze redenering draagt de afwijzing van het verzoek al zelfstandig, ook als men in aanmerking neemt dat het hof de lat, door te toetsen aan het verdedigingsbelang, hoger heeft gelegd dan wettelijk was vereist. Dat het hof ook heeft gewezen op het late stadium waarin de verdediging de brief van de getuige [getuige 1] heeft geproduceerd is niet te beschouwen als een grond die eveneens de afwijzing zelfstandig zou dragen. Ik zie erin eerder de constatering van het hof dat aan de verdediging de tijd is gegund om te komen met onderbouwde argumenten die het standpunt van verdachte zouden onderschrijven en aanleiding zouden kunnen vormen voor nader onderzoek, maar dat de verdediging daarin desondanks niet is geslaagd.

Het middel faalt.

"4. Ten aanzien van A39

Voor de doorzoeking van de [a-straat 1] te Zandvoort waarbij € 44.240,- werd aangetroffen, bevinden zich geen bevel en machtiging in dit dossier. Op grond daarvan dient de doorzoeking als onrechtmatig te worden beschouwd en de resultaten daarvan moeten uitgesloten worden van het bewijs en om die reden dient verdachte te worden vrijgesproken.

4.3. De steller van het middel neemt kennelijk als uitgangspunt dat ondubbelzinnig moet vaststaan dat de vordering tot toepassing van de doorzoeking uitgaat van de officier van justitie en dat kan worden beoordeeld op basis van welke feiten en omstandigheden die vordering is gedaan.

Deze opvatting gaat, dunkt mij, een stap te ver. Uit de gebruikte bewijsmiddelen hoeft niet te blijken dat deze rechtmatig zijn verkregen.(4) Maar als de verdediging dienaangaande een verweer voert zal de rechter, die dat verweer verwerpt, daarop moeten ingaan. Zo een verwerping kan erin bestaan dat de feiten waarop de verdediging zich beroept niet aannemelijk zijn.

4.5. Ik stel voorop dat het antwoord op de vraag of er sprake is geweest van een vordering van de officier kan blijken uit een zich bij de stukken bevindende schriftelijke vordering, maar ook op andere wijze kan worden vastgesteld. De Hoge Raad heeft zulks met betrekking tot een machtiging tot binnentreden beslist onder vigeur van artikel 120 (oud) Sv(6) en dat herhaald voor de Algemene wet op het binnentreden.(7) Wat geldt voor een machtiging tot binnentreden lijkt mij ook te gelden voor een vordering tot doorzoeking. Dat de officier de doorzoekingen heeft gevorderd heeft het hof dermate waarschijnlijk geacht dat het daaraan niet heeft getwijfeld. Het hof heeft zich daarbij onder meer verlaten op de e-mail van de rechter-commissaris en de processen-verbaal van de doorzoeking, die erop wijzen dat uitsluitend op basis van een vordering van de officier tot doorzoeking is overgegaan. In die stukken ligt ook besloten dat de rechter-commissaris de vordering van de officier, die ook mondeling kan worden gedaan, heeft getoetst aan de voorwaarden die de wet stelt. De gedachte dat een rechter-commissaris die niet via een gerechtelijk vooronderzoek bij een strafrechtelijk onderzoek is betrokken op eigen houtje zou overgaan tot een doorzoeking is zo onwaarschijnlijk dat het hof heeft kunnen aannemen dat deze mogelijkheid, gelet op de contra-indicaties die onder meer zijn verstrekt door de rechter-commissaris mr. Cox, als niet bestaand kon worden verworpen.

De verwijzing in de overwegingen van het hof naar de bestaande tapmachtigingen heeft slechts de strekking te demonstreren dat er reeds voor 3 juli 2007, de datum van de doorzoekingen, een onderzoek tegen verdachten liep en dat de doorzoekingen in het kader van dat onderzoek hebben plaatsgevonden.

Het middel faalt.

"5. Ter aanzien van A43

De woning te Valgrande is mede gekocht met het geld dat overblijft dan de verkoop van sieraden, die zijn zoon [medeverdachte 1] van de belastingdienst geretourneerd had gekregen. Deze stelling is nader onderbouwd met de getuigenverhoren van [getuige 3], [getuige 4] en [getuige 5]. Een gedeelte daarvan is via de bank betaald (blz. 24130). Hiermee heeft de verdediging een legale herkomst aangetoond hetgeen er zwaarwegende contra-indicatie is voor het ten laste gelegde witwasdelict zodat vrijspraak moet volgen.

Indien het hof toch mocht aannemen dat er illegaal vermogen in het spel is dan kan hooguit gesteld worden dat de in geding zijnde woning middellijk uit misdrijf afkomstig is, hetgeen niet ten laste is gelegd en derhalve ook niet bewezen kan worden verklaard.

Ad 5, de herkomst van het geld waarmee het appartement te Valverde is gekocht (A43):

Het hof overweegt dat de bankrekening met nr. 170 4093 0000312 die vermeld wordt op de door de raadsman genoemde pagina 24130 het bankrekeningnummer van [medeverdachte 1] is niet van de verdachte (blz. 023973 en 023974). Voorts, dat er bedragen zijn gestort op deze rekening maar dat onduidelijk is wie deze bedragen gestort heeft en welke reden.

De getuige [getuige 5] heeft op 3 november 2010 bij de raadsheercommissaris verklaard dat [medeverdachte 1] en de verdachte soms, zo'n één keer in de zes maanden, klokken kwamen kopen en soms ook na drie weken. Meestal ging het om duizenden euro's die zij contant betaalden. Eenmaal is het gebeurd dat [getuige 5] iets van hen zou kopen, een kleine koffer met sieraden en klokken/horloges waar nog papieren en labels van de politie en van Justitie aan zaten. [Getuige 5] verklaarde: "Ik weet niet wat [medeverdachte 1] uiteindelijk met de koffer heeft gedaan". De suggestie die in de pleitnotities wordt gewekt dat [getuige 5] er van op de hoogte was dat de juwelen in Spanje zijn verkocht voor een bedrag dat ver boven zijn bod lag wordt niet gestaafd door de inhoud van de verklaring die [getuige 5] bij de raadsheercommissaris op 3 november 2010 heeft afgelegd. ("Ik heb de indruk" zegt [getuige 5] blz. 3 RHC verhoor)

Belastingambtenaar [getuige 3] heeft op 28 oktober 2010 bij de raadsheercommissaris verklaard dat er sieraden in beslag waren genomen, die teruggegeven zouden worden na betaling van de verminderde aanslag.

[Getuige 4], die de boekhouding van [medeverdachte 1] heeft gedaan verklaarde op 21 oktober 2010 bij de raadsheercommissaris dat [medeverdachte 1] een doos met sieraden terug heeft gekregen van de belastingdienst, waaronder horloges, Rolexen, goud en andere dingen.

Het hof concludeert dat [medeverdachte 1] op enig moment sieraden heeft terug gekregen van de belastingdienst maar dat de waarde daarvan niet is vast te stellen.

Voorts, dat de sieraden mogelijk zijn verkocht maar dat niet aannemelijk is geworden dat het daarvoor ontvangen bedrag is gebruikt voor de (totale) aankoop van de woning met parkeerplaatsen en kelder, gelegen in [adres] te Valgrande (Spanje) en de betaling van woninginrichting ter waarde van in totaal ongeveer Euro 26.429,-.

[zd A43] -1 woning met parkeerplaatsen en kelder, gelegen in [adres] te Valgrande (Spanje) en

- de betaling van woninginrichting ter waarde van in totaal ongeveer EURO 26.429,-

Als het om geld gaat, komt ook verdachte een paar keer in beeld als eindpunt van het geldwisseltraject: de plaats waar [betrokkene 5] gevraagd wordt het geld te bezorgen, waarmee hij uit Rotterdam terugkeert na het daar gewisseld te hebben (proces-verbaal van [betrokkene 5] als verdachte bij het hof op 23 november 2007, dat aan alle verdachten verstrekt is). In dit wisseltraject ging - zo blijkt uit het onderzoek - veel geld om. Ook bevindt zich een telefoongesprek in het dossier waaruit het hof opmaakt, dat verdachte geld heeft geteld en vervolgens aan zijn zoon [medeverdachte 1] doorgeeft dat dat van net wat te kort was, tien briefjes (gesprek 5450, 27 mei 2007).

Over het gesprek van 27 mei 2007 te 14.43 uur (ZD B06, blz. 4685 e.v.) tussen zoon [medeverdachte 1] en de verdachte verklaart de verdachte: "Dat gesprek herken ik wel. Ik zal dat geld wel in grote coupures hebben gekregen. Dat is onze manier van praten, 6 9 5" (p.v. rb 12 maart 2007).

Tegen de zojuist geschetste achtergrond en gelet op de onderzoeksgegevens uit het financieel onderzoek (map 58, blz. 023404 tot en met 023416) acht het hof niet aannemelijk, dat verdachte de vermogensbestanddelen, die aan hem kunnen worden gerelateerd, op een andere wijze heeft gekregen dan door de investering van (in overwegende mate) uit misdrijf afkomstige gelden (ook al zijn de vermogensbestanddelen verkregen in de jaren, voorafgaand aan de periode waarin het lidmaatschap van de criminele organisatie bewezen is verklaard.) Verdachte beschikt in Spanje over woningen, waarvan er maar één op zijn naam staat, is via de rechtspersoon [C] (met een ander) eigenaar van een jacht, beschikt via een andere rechtspersoon over een eigen aanlegplaats in de haven van Sotogrande en bezit dure auto's als een Bentley en een Porsche (eigen verklaring ter zitting rb. van 16 maart 2009). In 2001 zijn grote bedragen gestort op rekening van een speciaal ten behoeve van een niet op naam gestelde bankrekening opgerichte vennootschap [D] S.A. te Luxemburg, welke vennootschap de juridische eigenaar is geworden van de woning in Valgrande. Bij de Nederlandse en Spaanse belastingdienst was verdachte in de hier onderliggende periode niet bekend. Zijn verklaring dat de door hem in Spanje opgezette vastgoedhandel goed liep en dat hij met geld van zijn zoon in 1996 naar Spanje emigreerde, welk geld hij goed heeft geïnvesteerd en optimaal renderend heeft gemaakt, heeft verdachte niet met verifieerbare stukken kunnen staven, noch is dit anderszins aannemelijk geworden.

Het hof is van oordeel dat de geschetste feiten en omstandigheden geen andere conclusie toelaten dan dat de verdachte de bewezen verklaarde voorwerpen heeft aangeschaft met gelden die in overwegende mate uit misdrijf afkomstig zijn."

5.5. In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het hof er ten onrechte van is uitgegaan dat bij een verdenking van witwassen de bewijslast voor het OM wordt verlicht en die van de verdediging wordt verzwaard. Het hof heeft evenwel tot uitdrukking gebracht dat het niet anders kan zijn dan dat de vermogensbestanddelen middellijk of onmiddellijk uit enig misdrijf afkomstig zijn. Dat oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Van een niet toegelaten verlichting van de bewijslast voor het OM blijkt niet. Het hof heeft eenvoudig artikel 420bis Sr uitgelegd op de wijze die de Hoge Raad heeft aangewezen.(8)

Het hof heeft vastgesteld dat verdachte deel uitmaakte van een organisatie die zich bezighield met cocaïnetransporten en dat verdachte ook betrokken is geweest bij het wisselen van geld binnen die organisatie. Voorts heeft het hof geconstateerd dat de verdachte in Spanje noch in Nederland enigerlei belastbaar inkomen heeft genoten, maar wel samen met onder meer zijn zoon kon beschikken over woningen, een luxueus en duur jacht, een aanlegplaats, en dure auto's. De verklaring die verdachte heeft gegeven voor de uiteindelijke herkomst van het geld waarmee deze vermogensbestanddelen zijn betaald heeft het hof onaannemelijk geacht. Het hof heeft tot uitdrukking gebracht dat verdachte geen concrete, verifieerbare en niet op voorhand als hoogst onwaarschijnlijk aan te merken herkomst van het geld heeft genoemd - daarin verschilt de onderhavige zaak van het door de verdediging genoemde HR 13 juli 2010, LJN BM0787 - en heeft aldus de bewijslast ten aanzien van het bestanddeel "afkomstig uit enig misdrijf" niet op verdachte gelegd.(9) Van verdachte mocht worden verwacht, gelet op de omstandigheden die het hof in zijn arrest heeft opgesomd, dat hij een plausibele verklaring gaf voor de financiering van deze vermogensbestanddelen en het hof heeft de verklaring van verdachte daaromtrent onaannemelijk geacht. Als verdachte deze uitgaven heeft kunnen doen doordat hij in Spanje betrokken is geweest bij onroerend-goedtransacties had het toch voor de hand gelegen dat verdachte meer aan het hof zou kunnen voorleggen dan alleen maar een bewering en een geschrift waarvan de herkomst en waarde twijfelachtig zijn.(10)

Verdachte staat geregistreerd als eigenaar van de woning te Estepona. Verdachte heeft ter terechtzitting van 16 maart 2009 verklaard dat hij daar ook woonde en dat op de woning geen hypotheek rust. Uit welke bronnen die woning in 2001 is gefinancierd blijft in het duister. Anders dan de steller van het middel meent is er dus geen sprake van dat de verdachte het appartement in Estepona enkel maar voorhanden heeft gehad. Het hof heeft de aanschaf van het appartement klaarblijkelijk beschouwd als een manoeuvre om criminele opbrengsten te investeren. Daarom gaat de vergelijking met HR 26 oktober 2010, NJ 2010, 655 m.nt. Keijzer mijns inziens niet op. Dat er sprake zou kunnen zijn van een vermenging van legaal met illegaal vermogen, waarbij de verdediging heeft gewezen op HR 23 november 2010, NJ 2011, 44 m.nt. Keijzer, heeft het hof impliciet van de hand gewezen door te verwijzen naar het ontbreken van enig belastbaar inkomen van verdachte in Spanje en Nederland Tot slot ziet de steller van het middel over het hoofd dat het witwassen zich in een andere periode kan afspelen dan die waarin de misdrijven die opbrengst hebben gegenereerd zijn begaan.

Het middel faalt.

6.3. In de aanvulling op het verkort arrest heeft het hof geschreven dat de toepasselijke bijlagen als ingelast dienen te worden beschouwd en dat de inhoud ervan moet geacht worden van de aanvulling deel uit te maken. Over het aantreffen van het bedrag in de woning [a-straat 1] te Zandvoort is in de aanvulling zelf niets te vinden. Evenmin kan ik in de bewijsmiddelen die de rechtbank heeft gebruikt een aanknopingspunt vinden voor enigerlei vorm van betrokkenheid van verdachte bij het geldbedrag dat onderwerp is van zaaksdossier A 39. Een welwillende lezing van het arrest van het hof in die zin dat het hof met de verwijzing naar de bijlagen te kennen heeft willen geven dat het de desbetreffende bewijsmiddelen die de rechtbank heeft gebezigd heeft overgenomen biedt dus geen oplossing. Door de verdediging is betoogd dat verdachte van dit onderdeel dient te worden vrijgesproken, dus het derde lid van artikel 359 Sv is niet van toepassing. Nu het arrest geen bewijsmiddelen bevat die wijzen op een betrokkenheid van verdachte met het in de [a-straat 1] te Zandvoort aangetroffen bedrag is dit onderdeel van het bewezenverklaring ontoereikend gemotiveerd.

Het middel slaagt.

7. Het eerste, het tweede en het derde middel falen en kunnen naar mijn oordeel met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het vierde middel is terecht voorgesteld. Maar de vraag is of dat tot vernietiging van het bestreden arrest dient te leiden. Mijns inziens kan de Hoge Raad de bewezenverklaring verbeterd lezen, met schrapping van het onderdeel "[zd A39] - een of meer geldbedragen van in totaal EURO 44.240,- en", omdat zo een verbeterde lezing aan de aard en ernst van het geheel van het als feit 1 bewezenverklaarde geen afbreuk doet.

Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 Deze zaak hangt samen met de nrs. 12/00649 ([medeverdachte 2]), 11/00924 ([medeverdachte 6]), 11/00920 ([medeverdachte 1]), 11/01106 ([medeverdachte 5]), 11/01188 ([medeverdachte 9]), 11/01297 ([medeverdachte 8]), 11/02617 ([medeverdachte 7]), 12/00643 ([medeverdachte 3]), in welke zaken ik ook vandaag concludeer.

2 HR 24 januari 2012, LJN BT6467.

3 HR 7 december 2010, LJN BN2370.

4 A.M. van Woensel, Sanctionering van onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal, in DD 2004, p.124.

5 Corstens/Borgers, Het Nederlands strafprocesrecht, zevende druk, p. 727.

6 HR 16 oktober 1990, NJ 1991, 442 m.nt. Corstens

7 HR 16 juni 2009, LJN BH9929.

8 Bijvoorbeeld HR 28 september 2004, LJN AP2124; HR 27 september 2005, LJN AT4094; HR 13 juli 2010, LJN BM0787; HR 13 maart 2012, LJN BU6933.

9 HR 13 juli 2010, LJN BM2471.

10 HR 29 maart 2011, LJN BO2628.