Centrale Raad van Beroep, 30-05-2017, ECLI:NL:CRVB:2017:1958, 16/3321 PW

Aan de geschiedenis van de totstandkoming van artikel 22a van de PW (Kamerstukken II 2013/14, 33 801, nr. 3, blz. 3 t/m 8) ontleent de Raad dat de wetgever met de introductie van de kostendelersnorm heeft beoogd dat bij de vaststelling van de toepasselijke bijstandsnorm direct rekening wordt gehouden met de voordelen van het kunnen delen van de kosten met één of meer personen die in dezelfde woning hun hoofdverblijf hebben. Dat in de bijstandswetgeving met die voordelen rekening wordt gehouden is niet nieuw. De bijstandssystematiek tot de invoering van de kostendelersnorm ging er ook al van uit dat personen met een hoofdverblijf in dezelfde woning kosten met elkaar kunnen delen. De bij de uitvoering van de bijstandswetgeving betrokken bestuursorganen hadden tot de inwerkingtreding van de PW in een dergelijke situatie de plicht om overeenkomstig een daartoe vastgestelde verordening de bijstandsuitkering aan te passen door het al dan niet toekennen van een toeslag op, of het toepassen van een verlaging van, de toepasselijke bijstandsnorm. Hierbij werd echter geen rekening gehouden met het aantal kosten delende medebewoners binnen een woning, terwijl de mate waarin de gemiddelde kosten per persoon dalen door het hoofdverblijf houden in dezelfde woning, wel afhankelijk is van het aantal in de woning verblijvende personen met wie de kosten kunnen worden gedeeld. Met de invoering van de kostendelersnorm heeft de wetgever rekening willen houden met de schaalvoordelen, die groter zijn naarmate er meer kosten delende medebewoners zijn. De wetgever heeft dit rechtstreeks in de toepasselijke bijstandsnorm tot uitdrukking willen laten komen. Door invoering van de kostendelersnorm blijft volgens de wetgever de vangnetfunctie van de bijstand gewaarborgd, blijft een individueel recht op bijstand behouden, blijft het lonend om te werken en wordt een bijdrage geleverd om de schatkist van de overheid op orde te brengen.

Bij toepassing van de kostendelersnorm speelt de aard van het inkomen van elk van de kosten delende medebewoners geen rol. Evenmin is relevant de vraag of die medebewoners de kosten feitelijk delen en of elk van hen daadwerkelijk bijdraagt in die kosten. In dit verband heeft de Raad in eerdere uitspraken over de kostendelersnorm (bijvoorbeeld de uitspraak van 1 november 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:3873) verwezen naar vaste rechtspraak die is gewezen onder de WWB (uitspraak van 3 juli 2007, ECLI:NL:CRVB:2007:BA9386). Anders dan de gemachtigde van appellant ter zitting van de Raad heeft betoogd, heeft deze vaste rechtspraak, die betrekking heeft op de toeslag op grond van artikel 26 van de WWB, zijn gelding behouden onder de PW. Het daarin opgenomen principe dat niet bepalend is of de woonkosten en de overige kosten feitelijk worden gedeeld door de in dezelfde woning woonachtige betrokkenen, maar dat die kosten kunnen worden gedeeld, geldt immers onverkort bij de toepassing van de kostendelersnorm. Voorts is in de wetsgeschiedenis nadrukkelijk overwogen dat de voordelen waarmee de kostendelersnorm rekening houdt, los staan van de redenen waarom men de woning deelt (Kamerstukken II 2013/14, 33 801, nr. 19, blz. 15-16).

Gelet op 4.4 is voor de toepassing van de kostendelersnorm niet van belang dat, zoals appellant heeft betoogd, appellant feitelijk niet de door de wetgever beoogde schaalvoordelen heeft, omdat hij slechts de woonkosten deelt met zijn broer en schoonzus.

Appellant heeft aangevoerd dat in zijn geval met de invoering van de kostendelersnorm een ongerechtvaardigde inbreuk wordt gemaakt op zijn recht op privé- en familieleven in de zin van artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Hij stelt in dit verband dat hij door toepassing van de kostendelersnorm, bij gebreke van feitelijke schaalvoordelen, niet meer in zijn levensonderhoud kan voorzien volgens de daarvoor door het Nibud opgestelde normen. Daardoor wordt hij gedwongen om samen met het gezin van zijn broer een huishouding te vormen en in dat kader bijvoorbeeld samen met het gezin te eten. Deze beroepsgrond slaagt niet, reeds omdat appellant nog geen begin van bewijs heeft geleverd voor zijn stelling dat hij door de toepassing van de kostendelersnorm gedwongen is een huishouding te vormen met het gezin van zijn broer in de door hem bedoelde zin.

Appellant heeft voorts aangevoerd dat sprake is van een ongerechtvaardigd onderscheid, omdat het voor hem niet mogelijk is de in artikel 22a, vierde lid, aanhef en onder b, van de PW opgenomen uitzondering in te roepen, aangezien zijn broer een bloedverwant van hem is in de zin van deze bepaling, terwijl anderen, die inwonen bij derden, niet zijnde bloedverwanten in deze zin, bedoelde uitzondering wel kunnen inroepen. Hiermee beroept appellant zich op het discriminatieverbod van artikel 14 van het EVRM.

In wat de gemachtigde van appellant op dit punt ter zitting heeft betoogd, te weten dat bij andere wetten, zoals de Wet op de huurtoeslag, bloed- of aanverwantschap in de eerste of tweede graad geen rol speelt, ziet de Raad, gelet op wat onder 4.8.2 is overwogen, geen aanleiding om thans tot een ander oordeel te komen. De onder 4.7 opgenomen beroepsgrond slaagt daarom niet.

Appellant heeft aangevoerd dat de verlaging van zijn bijstandsuitkering is aan te merken als een niet gelegitimeerde ontneming van eigendom en dus in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM (EP). Hij wijst er daarbij op dat geen sprake is van stapeling van uitkeringen en ook niet van kostenvoordelen, anders dan het kunnen delen van de woonkosten. Appellant moet onder de armoedegrens leven, omdat hij niet in zijn levensonderhoud kan voorzien. Dit blijkt uit de door het Nibud opgestelde normen voor levensonderhoud. Daarnaast is geen sprake van een redelijke overgangsperiode.

Zoals de Raad heeft overwogen in de uitspraken van 1 november 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:3872 en ECLI:NL:CRVB:2016:3873, is bij de toepassing van de kostendelersnorm weliswaar sprake van inmenging in het eigendomsrecht, maar van betekenis is dat deze inmenging bij wet is voorzien en daaraan een legitieme doelstelling in het algemeen belang ten grondslag ligt. Om de vraag te beantwoorden of sprake is van een voor een gerechtvaardigde inmenging in het eigendomsrecht vereist proportioneel middel, dan wel of toepassing van de kostendelersnorm tot een buitensporig zware last leidt, is, zoals blijkt uit de hiervoor genoemde uitspraken, een individuele beoordeling noodzakelijk. Wat appellant naar voren heeft gebracht over zijn financiële situatie is onvoldoende om te oordelen dat in zijn geval sprake is van een buitensporig zware last. De enkele, algemene verwijzing naar Nibud-normen en de daarop gebaseerde stelling dat deze normen uitwijzen dat appellant - en alle anderen die met de kostendelersnorm te maken krijgen - met de verlaagde bijstandsuitkering onder het bestaansminimum geraakt, is immers niet toegespitst op de financiële situatie in het individuele geval van appellant.

In samenhang met de in 4.10 opgenomen beroepsgrond, in het bijzonder de daarin opgenomen stelling dat geen sprake is van een redelijke overgangsperiode, heeft de gemachtigde van appellant ter zitting voorts nog betoogd dat de overgangstermijn van zes maanden moet ingaan op het moment dat appellant persoonlijk op de hoogte is gebracht van de op handen zijnde wijziging van zijn bijstandsuitkering in verband met toepassing van de kostendelersnorm. Aangezien het college appellant daarvan eerst bij brief van 8 mei 2015 op de hoogte heeft gebracht, dient de overgangstermijn van zes maanden volgens appellant op die datum in te gaan.

Zoals de Raad eerder heeft overwogen (uitspraak van 4 april 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:1254), is de bij deze verlaging in acht genomen overgangstermijn van zes maanden niet disproportioneel te achten. Voor zover appellant met de onder 4.12 opgenomen stelling heeft willen betogen dat de handelwijze van het college, waarbij zonder enige aankondiging de bijstandsuitkering per 1 juli 2015 is verlaagd, in strijd is met artikel 1 van het EP, dient deze stelling te worden verworpen. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Uit de onder 4.14 opgenomen regelgeving vloeit voort dat voor personen als appellant een overgangsperiode van zes maanden geldt en dat deze periode loopt van 1 januari 2015 tot 1 juli 2015. Er is geen aanleiding aan te nemen dat in de onderhavige situatie een langere overgangstermijn dan zes maanden aangewezen is. Daaraan doet niet af dat het college de betrokkenen voorafgaand aan de verlaging niet (individueel of groepsgewijs) heeft ingelicht over de inwerkingtreding van artikel 22a van de PW. Immers, zoals de Raad eerder heeft overwogen in onder meer zijn uitspraak van 9 november 2012 (ECLI:NL:CRVB:2012:BY3507), is het de eigen verantwoordelijkheid van een betrokkene om zich op de hoogte te stellen van de op zijn uitkering toepasselijke regels. In het midden kan dus worden gelaten of het college, zoals hij heeft gesteld en door de gemachtigde van appellant is betwist, appellant al vóór 1 januari 2015 op de hoogte heeft gesteld van de gevolgen van de invoering van de kostendelersnorm.

Uit 4.11 tot en met 4.15 volgt dat de verlaging van de bijstandsuitkering van appellant per 1 juli 2015 door toepassing van de kostendelersnorm niet leidt tot schending van artikel 1 van het EP. De onder 4.10 opgenomen beroepsgrond slaagt dus niet.

Uit 4.1 tot en met 4.16 vloeit voort dat het hoger beroep niet slaagt, zodat de aangevallen uitspraak moet worden bevestigd. Ook volgt daaruit dat het verzoek om schadevergoeding, voor zover dit ziet op wettelijke rente, dient te worden afgewezen.