Parket bij de Hoge Raad, 09-06-2006, AV9435, C05/075HR

Conclusie inzake

tegen

[Verweerder]

1. Feiten

1.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende door de Rechtbank Almelo onder 'Ten aanzien van het recht' in rov. 1 van haar tussenvonnis van 11 april 2001 vastgestelde feiten. Ook het Hof Arnhem is, blijkens rov. 3 van zijn in cassatie bestreden arrest, van deze feiten uitgegaan.(1)

1.2 Op 18 augustus 1996 heeft te Buurse een vlucht met een valschermzweeftoestel (hierna ook: het zweeftoestel) plaatsgevonden. Daarbij trad [verweerder] op als piloot en [betrokkene 2] als lierman. [betrokkene 1] vloog mee als tandempassagier.

1.3 De vlucht is geëindigd met het neerstorten van het zweeftoestel. Daarbij hebben zowel [verweerder] als [betrokkene 1] letsel opgelopen.

1.4 [Betrokkene 1] heeft [verweerder] en [betrokkene 2] aansprakelijk gesteld en vergoeding gevorderd van de door haar als gevolg van het ongeval geleden en nog te lijden schade, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet.

1.5 [Verweerder] en [betrokkene 2] hebben de vordering bestreden.

2. Procesverloop

2.1.1 Bij exploot van 3 mei 1999 heeft [verweerder] Winterthur in vrijwaring gedagvaard voor de Rechtbank te Almelo. Hij heeft gevorderd, voorzover in cassatie van belang, dat de Rechtbank Winterthur veroordeelt om aan hem te betalen al datgene waartoe hij als gedaagde in de hoofdzaak ten behoeve van eiseres in de hoofdzaak ([betrokkene 1]) mocht worden veroordeeld.

2.1.2 [Verweerder] heeft aan zijn vordering ten grondslag gelegd dat hij ten tijde van het ongeval lid was van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (hierna: KNVvL). Aan dat lidmaatschap was een bij Winterthur gesloten verzekering tegen wettelijke aansprakelijkheid verbonden. Uit hoofde van deze verzekering zou Winterthur zijn gehouden om dekking te verlenen voor de schade van [betrokkene 1], tot betaling waarvan [verweerder] door haar is aangesproken.

2.2.1 Winterthur heeft, voorzover in cassatie van belang, ten verwere een beroep gedaan op de clausules 903 en 904 van de door haar met KNVvL gesloten aansprakelijkheidsverzekering.(2) Deze clausules luiden:

2.2.2 Winterthur heeft met het oog op clausule 903 gesteld dat op het brevet van [verweerder] niet de aantekening 'tandemvliegen' conform art. 22 Reglement Schermvliegen 1996 was bijgeschreven. [Verweerder] was dus niet bevoegd met [betrokkene 1] te gaan vliegen. In verband met clausule 904 heeft Winterthur aangevoerd dat niet was gebleken van een vergunning voor het gebruik van het liersysteem.

2.3.1 [Verweerder] heeft (bij cvr) betoogd dat het beroep van Winterthur op clausules 903 en 904 in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Daartoe heeft hij terzake van het beroep op clausule 903 gesteld dat hij weliswaar formeel niet de bevoegdheid bezat een tandemvlucht uit te voeren omdat hij niet in het bezit was van de vereiste aantekeningen in zijn brevet, maar dat hij materieel wel over de bij het Reglement Schermvliegen 1996 vereiste kwaliteiten beschikte.

2.3.2 Dit laatste zou blijken uit onder andere het rapport d.d. 10 juli 1997 van de Commissie Veiligheid en Ongevallen van KNVvL. Volgens dit - door [verweerder] in geding gebrachte - rapport zou de piloot "geen directe fout" hebben gemaakt. De cie. noemt als "mogelijke oorzaak" een aantal factoren. Terstond hierna staat: "Kortom een zeer ongelukkige samenloop van omstandigheden." De onbevoegdheid van [verweerder] tot het maken van tandemvluchten en van de lierman de lier te bedienen heeft "geen directe negatieve rol (...) gespeeld ten aanzien van het ongeval. Beiden hadden ruime ervaring, genoeg zelfs om de ontbrekende bevoegdheden aan te vragen en te verkrijgen".

2.4.1 Winterthur heeft (bij cvd) [verweerder]s beroep op de redelijkheid en billijkheid bestreden met het betoog dat de clausules 903 en 904 kernbedingen zijn.

2.4.2 Zij acht niet van belang of [verweerder] "materieel" aan de eisen voldeed en evenmin of er causaal verband bestaat tussen het niet aan de eisen voldoen en het ongeval. Daarbij wordt aangetekend dat niet valt uit te sluiten dat het ontbreken van de vereiste aantekeningen "niet indirect een negatieve rol [lees:] heeft gespeeld".

2.5 Bij tussenvonnis van 11 april 2001 heeft de Rechtbank de zaak aangehouden totdat het in de hoofdzaak bevolen deskundigenonderzoek heeft plaatsgevonden. Zij verwijst daarbij naar HR 27 oktober 2000, NJ 2001, 120.

2.7.1 In het eindvonnis van 14 mei 2003 heeft de Rechtbank de vordering van [verweerder] toegewezen. De Rechtbank heeft in dat verband in de eerste plaats geoordeeld dat [verweerder] in zijn bewijsopdracht is geslaagd (rov. 3-4).

2.7.2 De Rechtbank acht het beroep van Winterthur op clausule 903 in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Zulks omdat de regeling van KNVvL zich in 1996 in een overgangsfase bevond. Had Winterthur het in bezit hebben van de benodigde brevetten als strikte eis willen stellen, dan had zij dat in de verzekeringspolis dienen te vermelden of nader navraag bij KNVvL moeten verrichten wat de regelingen van KNVvL inhielden (rov. 5).

2.7.3 Met betrekking tot clausule 904 vraagt de Rechtbank zich af of deze ziet op de goedkeuring van het materiaal van het liersysteem of op het hanteren daarvan. Evenmin duidelijk is wat met het woord 'vergunning' wordt bedoeld; de Rechtbank gaat in op "beide betekenissen". In het proces-verbaal van de Luchtvaartpolitie van 18 augustus 1997 wordt melding gemaakt van het in goede staat van onderhoud zijn van de lier, terwijl de getuige [getuige 1] en ook [betrokkene 2] hebben verklaard dat in Nederland in 1996 nog geen keuring van lieren nodig was of bestond. Er werden materialen gebruikt die in Duitsland, waar die keuring al wel gold, goedgekeurd waren. In art. 42 van het Reglement Schermvliegen 1996 wordt gesteld dat de lieruitrusting voldoet aan de technische eisen als deze beantwoordt aan de Gütelsiegel-eisen van het Deutsche Hängegleider Verband betreffende de lierinstallatie, de lierkabels en de ontkoppelingsmechanismen. Van een vergunning voor het gebruik van een liersysteem blijkt niet, anders dan de aantekening LM op het brevet. Voorzover clausule 904 hierop ziet, verwijst de Rechtbank naar het "hierboven overwogene" (rov. 6).

2.8 Winterthur heeft hoger beroep ingesteld tegen de vonnissen van 11 april 2001, 9 januari 2002 en 14 mei 2003. [Verweerder] is in appèl niet verschenen.(3)

2.10 Winterthur heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. Tegen [verweerder] is verstek verleend. Winterthur heeft haar klachten schriftelijk toegelicht.

3. Bespreking van de het cassatiemiddel

3.1 Het middel wordt voorafgegaan door een inleiding, genummerd 0. Deze behelst (inderdaad) geen klacht.

3.2 Het eerste onderdeel, dat het kopje "vergunningen" draagt, is onderverdeeld in 8 genummerde paragrafen.

3.3 Subonderdeel 1.1 vraagt zich af of het Hof clausule 904 wel in zijn oordeel heeft betrokken. Het verwijt het Hof de clausules 903 en 904 kort aldus te hebben samengevat dat de verzekering alleen van kracht is als conform de regeling van KNVvL wordt gevlogen. In clausule 904 gaat het evenwel om een andere vraag: het niet verzekerd zijn in de daar bedoelde situatie, aldus het subonderdeel.

3.4 De subonderdelen 1.3 en 1.4, die nog speficeren dat zij opkomen tegen rov. 4.6, hameren er eveneens op dat het Hof - ten onrechte, naar wordt betoogd - clausule 904 zo heeft verstaan dat het gaat om verval van de dekking.

3.5 Deze klachten missen feitelijke grondslag voor zover zij het Hof verwijten geen aandacht aan clausule 904 te hebben besteed.

3.6 In rov. 4.3 en 4.6 geeft het Hof - geprafraseerd weergegeven - aan dat de clausules 903 en 904 op hetzelfde neerkomen. En wel in die zin dat de verzekering "alleen van kracht is" in een nader gespecificeerd geval (rov. 4.3). Hiervan uitgaande bestond er voor het Hof geen reden om beide clausules afzonderlijk onder de loep te nemen. Het Hof kon beide tezamen bespreken en heeft dat ook gedaan. Daarop wijst dat het Hof in rov. 4.6 spreekt van "clausules" (meervoud).

3.7 Een geheel andere vraag is of 's Hofs zoëven weergegeven oordeel - de gelijkschakeling van beide clausules - de toets der kritiek kan doorstaan. Niet zonder aarzeling lees ik de subonderdelen 1.1, 1.3 en 1.4, in onderlinge samenhang, aldus dat zij ook een hierop geënte klacht formuleren. Een klacht dus die niet louter voortbouwt op of onlosmakelijk verbonden is met de tevergeefs naar voren gebrachte klacht dat het Hof clausule 904 niet in zijn oordeel heeft betrokken.

3.8.1 's Hofs oordeel komt, naar m.i. moeilijk voor betwisting vatbaar is, erop neer dat voor de kernvraag (is een beroep op de clausules 903 en 904 naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar) niet ter zake doet of de ene dan wel de andere clausule aan de orde is. Winterthur heeft bij daartegen gerichte klachten slechts belang wanneer beide clausules in deze zaak in relevante mate verschillende rechtsgevolgen (kunnen) hebben. Die stelling wordt door de hier besproken subonderdelen evenwel niet (op voldoende begrijpelijke wijze)(4) vertolkt.(5) Daarom kunnen zij niet tot cassatie leiden.

3.8.2 Ten overvloede: het Hof zegt in rov. 4.6 niet meer of anders dan dat de clausules 903 en 904 "qua gevolgen" weinig verschil maken. Aldus brengt het Hof tot uitdrukking dat, wat er ook zij van de juridische techniek, in beide gevallen dekking ontbreekt. Op dat oordeel valt m.i. niets aan te merken.

3.9 Subonderdeel 1.2 voert aan dat hetgeen in subonderdeel 1.1 is betoogd - te weten dat onduidelijk is of het Hof (ook) heeft geoordeeld over clausule 904 - tevens rov. 4.4 vitieert. Het strekt er kennelijk toe te betogen dat de in het arrest Bicak/Aegon(6) geformuleerde regel niet geldt voor door clausule 904 bestreken situaties. Naar ik begrijp omdat het daarin gaat om situaties die van dekking zijn uitgesloten.

3.10 Deze klacht balanceert op de grenzen van art. 407 lid 2 Rv. omdat niet wordt aangegeven waarom 's Hofs oordeel niet zou gelden voor gevallen als in het subonderdeel genoemd.(7) Voor het geval Uw Raad meent dat de klacht aan deze eisen voldoet, ga ik er op in.

3.11 De s.t. (met name onder 3) lardeert deze klacht met een exposé dat talloze nova bevat.(8) Daarop kan ik niet ingaan.

3.12 Hierna ga ik er - veronderstellenderwijs - vanuit dat deze klacht zo moet worden begrepen dat een verzekeraar niet met behulp van de derogerende werking van redelijkheid en billijkheid een dekking kan worden opgedrongen die er nimmer is geweest; de s.t. onder 3.9 komt in de buurt van een dergelijk betoog.

3.13 Juist is m.i. dat de in het arrest Bicak/Aegon ontwikkelde regel geen betrekking heeft op een situatie waarin ab initio dekking ontbrak. Het ging daar, integendeel, om een vervalbeding.

3.14 Winterthur kan zonder meer worden toegegeven dat het een zeer aanzienlijke stap is om een verzekeraar een dekking op te dringen die hij - naar ik aanneem: bewust - niet heeft gewild.(9) Voor mij staat inderdaad niet vast dat de regel van genoemd arrest zonder meer kan worden getransponeerd naar een situatie waarin er van stonde af aan geen dekking was.

3.16 Het onderdeel strekt niet ten betoge dat ook in een dergelijke situatie de regel van het arrest Bicak/Aegon niet van stal zou kunnen worden gehaald. Het miskent aldus 's Hofs gedachtegang en loopt daarop stuk.

3.17 Ten overvloede: voor 's Hofs oordeel dat de uitleg van Winterthur - en, zo voeg ik toe, de opzet van de clausules 903 en 904 - minder zinvol is (zijn), valt het nodige te zeggen. De verplichtingen ter zake van tandemvliegen en "lierman" zijn verankerd in de artikelen 22-24 van het Reglement Schermvliegen 1996 van KNLvL.(10) Zij vallen daarmee rechtstreeks onder clausule 903 lid 1. Niet terstond duidelijk is hoe deze clausule zich verhoudt tot clausule 904 waarin een facet van het Reglement aan de orde is, zij het in een juridisch niet identieke setting. 's Hofs oordeel dat beide clausules praktisch gesproken op hetzelfde neerkomen, is weliswaar niet geheel in overeenstemming met de tekst. Het is de enige reële mogelijkheid om de inconsistentie uit de wereld te helpen.

3.18 Opmerking verdient ten slotte nog dat art. 24 lid 1 Reglement voorziet in de mogelijkheid dat een niet gebrevetteerde lierman een liersysteem bedient.

3.19 Subonderdeel 1.5 komt, naar ik begrijp, op het volgende neer. In 's Hofs benadering is in rov. 4.6 in feite sprake van een "generieke uitzondering". Het Hof spreekt evenwel van onaanvaardbaarheid in het concrete geval, aldus de klacht.

3.20 Deze klacht ontbeert feitelijke grondslag. Immers is rov. 4.6 niet op het concrete geval toegesneden. Rov. 4.6 is niet meer dan een (belangrijke) schakel in 's Hofs gedachtegang.

3.21 Bovendien is niet juist dat het in 's Hofs benadering gaat om een generieke uitzondering. Immers is zijn oordeel gebaseerd op de bijzonderheden van het onderhavige geval; zie onder 3.15.

3.22 Ten slotte: ook als 's Hofs benadering eveneens in andere zaken soelaas zou kunnen bieden, veroordeelt dat haar niet zonder meer. In zekere zin - en ook onvermijdelijk - gold hetzelfde voor de regel die de Hoge Raad in het al vaker genoemde arrest Bicak/Aegon heeft geformuleerd.(11)

3.23 Subonderdeel 1.6 biedt geen nieuwe gezichtspunten en behoeft daarom geen afzonderlijke bespreking.

3.24 Subonderdeel 1.7 loopt reeds stuk op hetgeen hierboven onder 3.17 werd opgemerkt.

3.25 Het is ook overigens tot mislukken gedoemd. Juist is dat [verweerder] slechts verzekeringnemer was. Maar Winterthur ziet eraan voorbij dat de onderhavige verzekeringsovereenkomst nu juist strekt tot dekking van wettelijke aansprakelijkheid van de leden van KNVvL.(12)

3.26 In een dergelijke situatie moet voor deze leden duidelijk zijn wat wél en niet is gedekt. Daarbij spelen de bewoordingen van de verzekeringsovereenkomst een belangrijke, maar geen beslissende rol. Het komt immers aan op de betekenis van alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de redelijkheid en billijkheid verlangen.(13)

3.27.1 Voor zover het onderdeel strekt ten betoge dat het Hof geen betekenis heeft mogen hechten aan "de perceptie van [verweerder]", berust het dus op een te beperkte rechtsopvatting. Dat klemt eens temeer nu bij de uitleg van dit soort clausules mede acht kan worden geslagen op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen.(14) De "perceptie" van niet bij de totstandkoming van de bewoordingen betrokken personen zal in voorkomende gevallen allicht mede worden bepaald door een zinvolle (d.i. op het stuk van de rechtsgevolgen aannemelijke) interpretatie.

3.27.2 Daarbij valt nog te bedenken dat het Hof klaarblijkelijk niet meer of anders oordeelt dan dat [verweerder] de bewoordingen van de clausules 903 en 904 heeft mogen verstaan zoals in 's Hofs arrest wordt weergegeven. Zulks mede in het licht van de onder 3.17 gesignaleerde - door Winterthur in het leven geroepen - onduidelijkheid daarvan.

3.28 Voor zover het onderdeel tot uitdrukking wil brengen dat het aankomt op hetgeen verzekeraar en verzekeringnemer van elkaar mochten verwachten, ook voor zover dat niet voor derden kenbaar is, stoelt het eveneens op een verkeerde rechtsopvatting.(15)

3.29 Voor zover het berust op de gedachte dat het Hof [verweerder]s "perceptie" beslissend heeft geacht, mist het feitelijke grondslag. Dat blijkt zonneklaar uit rov. 4.6, met name uit de bewoordingen: "niet alleen (...), maar ook".

3.30 Subonderdeel 1.8 behelst een voortbouwende klacht. Deze deelt het lot van zijn voorgangers.

3.31.1 In de s.t. onder 3.6 verhaalt mr Van Staden ten Brink over zijn vakantieperikelen in 2004. Naar ik begrijp was en is hij verontwaardigd dat Amerikaanse verzekeraars een dekking voor bepaalde automobilisten niet willen verstrekken (s.t. onder 3.9). Hoe dat betoog zich verhoudt tot de stelling dat verzekeraars vrijelijk kunnen bepalen welke risico's zijn willen dekken (een stelling die ik onderschrijf) is niet terstond duidelijk.

3.31.2 Ook toegepast op de onderhavige zaak is het betoog niet aanstonds overtuigend. In de eerste plaats is niet heel plausibel dat Winterthur het schermvliegen, al dan niet met een lier, als bijzonder gevaarlijk heeft gezien,(16) zoals de s.t. onder 3.5 wil doen geloven. Immers: voor de wettelijke aansprakelijkheid van alle leden van KNVvL tezamen bedroeg de jaarpremie ruim f 8.000.(17) Daar komt nog bij dat, als gezegd, voor liervliegen niet steeds een brevet nodig was; zie onder 3.18. Kennelijk omdat KNVvL meende dat het vooral aankomt op ervaring.

3.32 Onderdeel 2 neemt blijkens subonderdeel 2.1 - dat evenmin als de subonderdelen 2.2 en 2.3 een zelfstandige klacht bevat en slechts ter inleiding dient - tot uitgangspunt het criterium dat de Hoge Raad heeft geformuleerd in het arrest Bicak/Aegon.(18)

3.33.1 Het lijkt goed erop te wijzen dat, volgens het eerste onderdeel, dit arrest nu juist niet (onverkort) van toepassing zou zijn. Ik volsta ermee dit te signaleren. Immers zal mogen worden aangenomen dat de regels met betrekking tot de (verdeling van de) stelplicht en bewijslast voor de verzekeraar niet ongunstiger zouden zijn wanneer dit arrest met betrekking tot clausule 904 toepassing zou missen.

3.33.2 Belangrijker is dat clausule 904 in het tweede onderdeel niet meer in beeld komt. Immers is deze klacht geheel geënt op hetgeen [verweerder] met brevet beter zou hebben gedaan. Over de lierman [betrokkene 2] rept het onderdeel met geen woord.

3.34.1 De vraag die de Hoge Raad in het arrest Bicak/Aegon heeft beantwoord, luidde of de verzekeraar beroep op een clausule in een verzekeringsovereenkomst - in die zaak ging het om een brandverzekering - kan doen in een geval waarin weliswaar de in de clausule voorgeschreven voorziening is gericht tegen het gevaar dat zich heeft verwezenlijkt, maar geen causaal verband bestaat tussen het niet toepassen van de voorgeschreven voorziening en het gevaar zoals zich dit in het concrete geval heeft verwezenlijkt. De Hoge Raad stelt voorop dat, aangenomen dat de clausule geldig is overeengekomen, de verzekeraar op zo'n beding een beroep kan doen, doch dat zich gevallen kunnen voordoen waarin dat beroep in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar moet worden geacht. Daarbij kan worden gedacht aan het geval waarin onvoldoende verband bestaat tussen het niet-naleven van de in de clausule omschreven verplichtingen en het risico zoals zich dit heeft verwezenlijkt.

3.35.2 Het subonderdeel voert in dit verband aan dat aan het door Winterthur te leveren tegenbewijs niet de eis mag worden gesteld dat positief, laat staan noodzakelijkerwijs, komt vast te staan dat [verweerder] met brevet meer kennis en ervaring zou hebben gehad. Voldoende is dat het ontbreken van een brevet (met de vereiste aantekening) kan hebben betekend dat [verweerder], na het behalen daarvan, meer kennis en ervaring zou hebben bezeten dan hij ten tijde van het ongeval had, aldus deze klacht.

3.36 Rov. 4.10 kan m.i. op twee verschillende manieren worden gelezen.

3.37 Wanneer slechts acht wordt geslagen op de letterlijke bewoordingen dan zegt het Hof hetgeen subonderdeel 2.4 in rov. 4.10 leest. Met name het woordje "noodzakelijkerijze", waarop Winterthur begrijpelijkerwijs de nadruk legt, past in deze uitleg.

3.38.1 Hetgeen in rov. 4.10 ten gronde wordt overwogen, wijst veeleer in andere richting. Het Hof wijst erop dat [verweerder] één van de twee meest ervaren piloten was en dat hij zijn praktijkopleiding tandem had voltooid. Aan minder ervaren piloten was eerder al een brevet uitgereikt, zo parafraseer ik.

3.38.2 Bezien tegen deze achtergrond, is het woordje "noodzakelijkerwijs" minder gelukkig gekozen. Het Hof bedoelt daarmee: buitengewoon onaannemelijk is dat het ongeval zou zijn voorkomen wanneer [verweerder] een brevet (met aantekening) zou hebben gehad. En wel zo onaannemelijk dat mag worden aangenomen dat die situatie zich niet voordoet. Zulks omdat a) [verweerder] in eerder stadium, toen brevetten op basis van ervaring werden uitgedeeld, het brevet zonder meer zou hebben gekregen en b) [verweerder] zo dicht stond bij het moment waarop hij een brevet kon krijgen dat de extra ervaring die hij totdien nog zou (kunnen) opdoen, op zich en in verhouding tot de reeds opgedane ervaring, geen gewicht van betekenis in de schaal legt.(19) Dit oordeel is van feitelijke aard; het is niet onbegrijpelijk en wordt (dan ook) niet bestreden.

3.38.3 Dat het woordje "noodzakelijkerwijs" in de zoëven bedoelde zin moet worden begrepen, valt ook af te leiden uit rov. 4.16 waarin het niet meer voorkomt.

3.39.1 In de eerste - onder 3.37 en het subonderdeel weergegeven - lezing van 's Hofs oordeel is de klacht gegrond. Het is, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid, inderdaad niet onaanvaardbaar dat een verzekeraar beroep doet op een vervalbeding wanneer de meer dan theoretische kans(20) bestaat dat er causaal verband bestaat tussen de omstandigheid die de dekking doet vervallen en de schade.

3.39.2 In het licht van het door [verweerder] te leveren bewijs dat het ontbreken van (de vereiste aantekeningen in) zijn brevet niet de (mede-) oorzaak van het ongeval kan zijn geweest, diende Winterthur als tegenbewijs te leveren dat dit gemis wèl de (mede-) oorzaak van het ongeval kan zijn geweest. Dat wil zeggen dat dit gemis kan hebben meegebracht dat [verweerder] meer kennis en ervaring zou hebben bezeten. Winterthur behoefde niet aan te tonen dat dit noodzakelijkerwijs het geval zou zijn geweest.

3.40 In de tweede - onder 3.38 besproken - lezing faalt de klacht. In die lezing is het Hof er immers vanuit gegaan dat het causaal verband geheel ontbreekt.

3.41 M.i. is de tweede lezing, op de onder 3.38 genoemde gronden, het meest aannemelijk. Daarom houd ik de klacht voor ongegrond.

3.43 Het gaat hier, zoals het Hof ook aangeeft met de eerste vier onder 3.42 geciteerde woorden, om een oordeel dat geheel voortbouwt op hetgeen eerder in het arrest werd overwogen. Deze klacht mist aldus zelfstandige betekenis. Als subonderdeel 2.4 slaagt dan geldt datzelfde voor deze klacht. Faalt subonderdeel 2.4, dan treft deze klacht hetzelfde lot.

3.44 Bij dit alles mist rov. 4.4, waarop de klacht nog doelt, zelfstandig belang.

3.45 Subonderdeel 2.6 bouwt eveneens voort op subonderdeel 2.4. Daarvoor geldt in zoverre het onder 3.43 vermelde.

3.46 Het postuleert nog als aanvullende klacht dat het Hof zich heeft bezondigd aan "het mixen van de betreffende vereisten". Daarom zou onduidelijk zijn welk criterium het op het oog heeft.

3.47 Juist is dat het Hof niet steeds dezelfde formulering bezigt. Daarop werd onder 3.38.3 al gewezen. Dat gezegd zijnde, is mij niet duidelijk waarom Winterthur garen zou kunnen spinnen bij rov. 4.16. Daarin oordeelt het Hof immers dat het causaal verband ontbreekt; zie ook onder 3.38.3.

3.48 Haar poging heil te zoeken bij rov. 4.17 mislukt m.i. eveneens. Weliswaar is hetgeen daarin wordt overwogen niet ten volle duidelijk,(21) maar daaruit kan geen aanwijzing worden geput dat het Hof een onjuiste rechtsopvatting huldigt. Heel in het bijzonder wordt in rov. 4.17 niets overwogen over het al dan niet aanwezig zijn van causaal verband.

Conclusie

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

Advocaat-Generaal