Parket bij de Hoge Raad, 10-10-2003, AI0366, R03/032HR

Conclusie inzake

[De man]

tegen

[De vrouw]

1. Feiten

1.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten zoals vastgesteld door het Hof Amsterdam in rov. 2.1 van zijn in cassatie bestreden beschikking van 28 november 2002.

1.2 Partijen zijn gehuwd op 7 augustus 1987. Hun huwelijk is op 26 september 2001 ontbonden door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking van 4 juli 2001 in de registers van de burgerlijke stand.

1.3 Uit het huwelijk van partijen zijn geboren: [de dochter] (op 25 september 1987) en [de zoon] (op 25 april 1989).

2. Procesverloop

2.1 De vrouw heeft bij verzoekschrift van 15 maart 1999 de onderhavige procedure ingeleid bij de Rechtbank Amsterdam.

2.2 In cassatie is uitsluitend nog aan de orde de hoogte van de bijdrage van de man in de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen. De vrouw heeft bij inleidend verzoekschrift verzocht dit bedrag te bepalen op f. 1.000 per maand per kind.

2.3 De man heeft verweer gevoerd. Bij brief van 26 februari 2001 aan de behandelend rechter heeft hij doen weten dat het eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen tezamen f 1620 per maand beloopt. Naar zijn mening zouden deze kosten voor de helft door ieder der partijen moeten worden gedragen.

2.4 Bij beschikking van 4 juli 2001 heeft de Rechtbank de bijdrage van de man in de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen bepaald op f 800 per maand per kind (en f 2.000 per maand voor de vrouw). De Rechtbank overwoog:

"De man heeft de behoefte van de minderjarige kinderen van partijen betwist. Rekening houdend met de meest recente in Trema gepubliceerde "tabel eigen aandeel van kosten van kinderen" alsmede met de oppaskosten en de premie ziektekostenverzekering bedraagt het eigen aandeel in de kosten van de minderjarige kinderen van partijen ongeveer f 2.500,= per maand. De aldus gevonden behoefte van de kinderen dient vervolgens naar rato van beider draagkracht over partijen verdeeld te worden" (blz. 3).

2.5.1 De man is van deze beschikking in hoger beroep gekomen. Grief I betreft de door de Rechtbank vastgestelde behoefte van de kinderen. De man stelt dat het eigen aandeel in de behoefte van de kinderen overeenkomstig het Tremarapport bij een totaal puntenaantal van 7 en een netto gezinsinkomen van f 7.000,-- of meer - de hoogste inkomenstabel - f. 1.620 bedraagt. Van dit bedrag moet, aldus de man, worden uitgegaan. Z.i. bestaat - anders dan de Rechtbank heeft aangenomen - geen reden voor verhoging van dit bedrag, nu de kinderen kosteloos zijn meeverzekerd op de ziektenkostenpolis van de vrouw. De man betwist de door de Rechtbank gereleveerde oppaskosten.

2.5.2 De man rondt zijn betoog af met de stelling dat voor bijstelling van genoemd bedrag van f 1620 per maand "geen -bijzondere- aanleiding" bestaat. Dit bedrag dient naar rato van de draagkracht van partijen te worden verdeeld (onder 8).

2.6.1 De vrouw heeft incidenteel appèl ingesteld; voor zover thans nog van belang vordert zij vaststelling van een maandelijks door de man ten behoeve van ieder der kinderen te betalen bedrag van f 1000.

2.6.2 Zij stelt dat de vaststelling van de Rechtbank omtrent de behoefte van de kinderen (op f 2500 per maand) overeenkomstig de Nibud-normen is. "Deze normen vermelden dat bij een netto gezinsinkomen van f 7.000,-- of meer de behoefte van de kinderen (lees:) f 1.620,-- of meer bedraagt. De vrouw verdiende de laatste jaren van het huwelijk reeds f 4.000,-- netto in de maand. De man verdiende die jaren minimaal 2 maal zoveel als de vrouw. De vrouw verwijst in deze bijvoorbeeld naar de jaarcijfers van de man (...). Daarnaast bepalen de normen dat de premies terzake ziektekosten en oppaskosten bij deze behoefte dienen te worden opgeteld" (verweerschrift tevens houdende incidenteel appèl onder 6 en 8).

2.6.3 De vrouw erkent dat de ziektekosten van de kinderen "in principe" "met de vrouw meeverzekerd zijn". Doch niet alle kosten vallen onder die verzekering, terwijl bovendien sprake is van een eigen risico.(1) De man heeft deze kosten bestreden (verweerschrift incidenteel blz. 3).

2.7 Uit het p.v. van de tweede mondelinge behandeling ten Hove blijkt dat de man volgens eigen opgave een fysiotherapie-praktijk heeft op drie locaties. Volgens zijn advocaat is het aantal personeelsleden van de man niet van belang (idem blz. 4).

2.8.1 Het Hof heeft bij beschikking van 28 november 2002 de bijdrage van de man in de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen bepaald op f 1.000 per kind per maand (en voor de vrouw f. 1350 per maand).

2.8.2 Daartoe memoreert het Hof dat de moeder heeft gewezen op "een behoorlijke mate van welstand" die partijen staande hun huwelijk gewend waren (rov. 3.2).

2.8.3 Vervolgens wordt geoordeeld:

"3.3 Het hof is het met betrekking tot de vaststelling van de hoogte van de behoefte van (...) [de dochter] en [de zoon] eens met de moeder. (...) Ook ten aanzien van de kinderen kan worden gesteld dat, in aanmerking genomen het gezinsinkomen ten tijde van het huwelijk van hun ouders, de rechtbank op juiste gronden hun behoefte heeft vastgesteld. Verder is het hof van oordeel dat bij de verdeling van de behoefte over partijen rekening moet worden gehouden met het feit dat de moeder voor de kinderen de kosten van huisvesting voldoet, nu dit door de vader onvoldoende is betwist, terwijl de kinderen voorts via haar ziekenfonds verzekerd(2) zijn. Het hof houdt geen rekening met oppaskosten, nu door de moeder onvoldoende is aangetoond dat deze, voor zover niet reeds in de gebruikelijke normen voor kosten van kinderen begrepen, worden gemaakt" (ropv. 3.3).

2.9 De man heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld; in het cassatierekest is de naam van de vrouw anders gespeld dan in de eerdere processtukken en de bestreden beschikking. De vrouw heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

3. Bespreking van het middel

3.1 's Hofs gedachtegang komt op het volgende neer:

a. tijdens het huwelijk leefden partijen op betrekkelijk ruime voet. Ook de kinderen trokken daarvan profijt. Daarmee moet rekening worden gehouden bij de vaststelling van de kinderalimentatie (rov. 3.2 en 3.3);

b. voor zover thans van belang wordt de behoefte van de kinderen bepaald door drie componenten:

c. de onder b 1) genoemde behoefte is f 2500 per maand (rov. 3.3);

d. het Hof heeft niet nauwkeurig aangegeven welk bedrag gemoeid is met de onder b 2 genoemde kosten. Enig inzicht biedt zijn beschikking op dat punt wel aan het slot van rov. 2 en 3.5. Kennelijk is het Hof van oordeel dat deze kosten voor de berekening van de behoefte van alleen de vrouw lager zouden zijn geweest. Dit laatste blijkt met name hieruit dat het Hof van oordeel is dat bewoning van één kamer door alleen de man "relatief bescheiden" is, doordien hem op dat punt "enige extra armslag" wordt gegeven (rov. 3.5 in fine). Daarmee brengt het Hof tot uitdrukking dat met een royale woning voor één der gewezen echtelieden (in casu de man) geen rekening behoeft te worden gehouden bij de berekening van de lasten. In 's Hofs beschikking ligt besloten - hetgeen gezien de stellingen over de levensstandaard tijdens het huwelijk alleszins begrijpelijk is - dat de echtelijke woning - waarin de vrouw met de kinderen verblijft - royaal is. Omdat voor ieder der partijen slechts rekening behoeft te worden gehouden met een betrekkelijk bescheiden woning, kunnen de kosten voor het meerdere aan de kinderen worden toegerekend.

3.2.1 Partijen zijn het er over eens dat ter bepaling van de kinderalimentatie in ieder geval als basis moet gelden het normbedrag voor de hoogste in de Tabel eigen aandeel kosten van kinderen genoemde inkomenscategorie. Kennelijk gaan zij ervan uit dat het daarbij gaat om f 1620 per maand, welk bedrag is gebaseerd op een netto-inkomen van f. 7.000 of meer met twee kinderen en zeven punten (cassatierekest onder 1.6 en 2.2.2).

3.2.2 Dat uitgangspunt is om twee zelfstandige redenen onjuist.(3) Ten tijde van 's Hofs beschikking waren beide kinderen ouder dan 12 jaar. Daarom moet niet van 7 maar van 0 punten worden uitgegaan. Gaat men - ten onrechte - uit van 7 punten dan is de behoefte minimaal Euro 845; bij 0 punten minimaal Euro 810. Derhalve een hoger bedrag dan f 1620.

3.3.1 Partijen zijn het er ook over eens dat de onder 3.2.2 genoemde bedragen geen maximumbedragen zijn; zie onder 2.5.2 en 2.6.2. Zoals hiervoor onder 3.1 vermeld, heeft ook het Hof zich tot dat standpunt bekeerd.

3.3.2 De juistheid van het standpunt van het Hof en van partijen blijkt reeds uit de tabel zelf waarin sprake is van "of meer". Het ligt ook in hoge mate voor de hand. Naarmate het inkomen verder uitstijgt boven de in de tabel genoemde inkomens, zal de levenswijze van de kinderen allicht anders zijn. Binnen zekere grenzen moet worden voorkomen dat kinderen harder worden getroffen door een echtscheiding dan onvermijdelijk vaak toch al het geval is. Wanneer zij bijvoorbeeld lid waren van dure clubs zou het bijzonder wrang zijn dat zij deze zonder meer zouden moeten verlaten wanneer de ouders (zonder moeite) in staat zijn de daaraan verbonden kosten te blijven dragen.

3.4 Onderdeel 2.1 (onder 1 worden geen klachten geformuleerd) vertolkt twee klachten: a) de behoefte van de kinderen heeft het Hof vastgesteld op een bedrag dat hoger ligt dan "zich redelijkerwijs (...) laat afleiden" en b) de totale behoefte wordt "ook nog eens geheel aan de man toegerekend".

3.5.1 De onder 3.4 sub b weergegeven klacht stuit af op hetgeen hierboven onder 3.1 werd vermeld. In deze benadering komen de kosten van huisvesting voor zover betrekking hebbend op de kinderen en f 500 per maand voor rekening van de vrouw.

3.5.2 De man klaagt er - terecht - niet over dat de verdeling niet (min of meer) naar rato van het inkomen heeft plaatsgevonden. Het Hof heeft - kort gezegd - aangenomen dat het inkomen van de man ten minste tweemaal zo hoog was als dat van de vrouw. Het heeft klaarblijkelijk aangenomen dat f 500 vermeerderd met het aan de kinderen toe te rekenen deel van de woonlasten in de orde van grootte van f 1.000 per maand ligt.

3.6.1 De onder 3.4 sub a samengevatte klacht faalt op de onder 3.3 genoemde grond. Daarbij moet worden bedacht dat aan de motiveringseisen op dit stuk geen al te hoge eisen kunnen worden gesteld. In het licht van het dossier in zijn geheel(4), met name de stellingen over zowel het inkomen van partijen, hun welstand tijdens het huwelijk en de op hoofdlijnen niet wezenlijk weersproken stellingen van de vrouw over de uitgaven ten behoeve van de kinderen is 's Hofs oordeel zeker niet onbegrijpelijk.

3.6.2 Ik zeg hiermee niet dat 's Hofs oordeel op alle onderdelen loepzuiver is gemotiveerd. Gezien de grote hoeveelheid zaken is dat helaas ook niet steeds mogelijk. Er valt op zich best begrip voor op te brengen dat een partij wier standpunt niet is gevolgd zich vastklampt aan een motivering die - wanneer men zich daarop blindstaart - niet ijzersterk is. Een partij die de indruk kirjgt dat wordt getracht de plooien glad te strijken, zou het gevoel kunnen bekruipen dat wordt getracht recht te praten wat krom is. Zo'n gevoel zou onjuist zijn. Glad strijken van plooien blijft m.i, steeds beperkt tot situaties waarin de bestreden uitspraak materieel juist of ten minste volkomen begrijpelijk is.

3.7 Onderdeel 2.2 gaat kennelijk uit van de gedachte dat het Hof niet alleen uitgaat van de door de Rechtbank vastgestelde behoefte van de kinderen van f 2500 per maand, maar ook van de wijze waarop de Rechtbank dit bedrag heeft berekend. Het formuleert een daarop voortbouwende klacht.

3.8 Het Hof heeft, als gezegd, het oordeel van de Rechtbank overgenomen waar het betreft de omvang van de behoefte van de kinderen. M.i. heeft het Hof daarmee niets anders bedoeld dan hierboven onder 3.1 werd vermeld. Het onderdeel acht ik dan ook ongegrond.

3.9.1 Ten overvloede: zelfs wanneer zou worden aangenomen dat het Hof het oordeel van de Rechtbank, zoals neergeslagen in rov. 5 tweede alinea van haar beschikking, in zijn geheel heeft willen overnemen, is de klacht geen beter lot beschoren.

3.9.2 De Rechtbank heeft rekening gehouden met de ziektekostenverzekering en de oppaskosten. Deze laatste beliepen tezamen - volgens de eigen stellingen in cassatie van de man(5)- f 700 per maand.(6) Onduidelijk is welk bedrag met de ziektekosten, volgens de Rechtbank, was gemoeid. Het ligt voor de hand dat sprake is van een niet onaanzienlijk bedrag.(7) Dat (wellicht) geen extra bedrag voor de kinderen verschuldigd was(8), heeft de Rechtbank klaarblijkelijk zonder gewicht geacht. Het oordeel dat de man ten behoeve van beide kinderen per maand f 1.600 dient te betalen, laat derhalve geen andere lezing toe dan dat ook de Rechtbank heeft aangenomen dat in de behoefte van f 2.500 geen rekening is gehouden met ziektekosten en oppaskosten. Immers is de som van alimentatie en deze kosten (beduidend?) hoger dan f 2500.

3.10 Onderdeel 2.2.1 behelst voor het overige geen nieuwe klachten.

3.11.1 Onderdeel 2.2.2 gaat ervan uit dat het Hof de behoefte van de kinderen op een (veel) hoger bedrag heeft vastgesteld dan het bedrag van f 2.500 "minus de oppaskosten en de premie ziektekostenverzekering".

3.11.2 Het onderdeel klaagt er niet over dat het Hof buiten de rechtsstrijd is getreden. Het strekt slechts ten betoge dat 's Hofs oordeel onvoldoende is gemotiveerd tegen de achtergrond van de erkenning van de vrouw dat "de basisbehoefte" van de kinderen f 1620 per maand beliep.

3.11.3 De klacht faalt omdat zij de stellingen van de vrouw verkeerd leest. Zoals uit het onder 2.6.2 weergegeven citaat volgt, heeft de vrouw - terecht - de stelling betrokken dat de behoefte van de kinderen "f 1.620,-- of meer bedraagt."

3.12 Onderdeel 2.3 komt op tegen het pretense oordeel van het Hof dat de vrouw door het dragen van deze lasten "reeds" een bijdrage aan de kosten van verzorging van de kinderen "in natura" levert. Dat oordeel zou onbegrijpelijk én onvoldoende gemotiveerd zijn.

3.13 Het faalt reeds bij gebrek aan feitelijke grondslag. Het Hof heeft geoordeeld dat de moeder de kosten van huisvesting voldoet. Het heeft derhalve geen oordeel gegeven over een vergoeding "in natura".

3.14.1 Onderdeel 2.3.1 mist eveneens feitelijke grondslag. Het Hof heeft, anders dan het onderdeel kennelijk wil, niet geoordeeld dat in alle situaties waarin de verzorgende ouder door zichzelf te huisvesten mede zijn of haar kinderen een dak boven het hoofd verschaft en daardoor een bijdrage levert aan de kosten van verzorging en opvoeding.

3.14.2 's Hofs op het concrete geval toegesneden oordeel is alleszins begrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Zie hierboven onder 3.1 met name sub d.

3.15 Onderdeel 2.3.2 bestrijdt 's Hofs oordeel als onbegrijpelijk omdat in de normbedragen volgens de tabel een woonlastencomponent is opgenomen.

3.16.1 De vraag of in de normbedragen inderdaad als regel een woonlastencomponent is begrepen en of miskenning daarvan met vrucht met een motiveringsklacht kan worden bestreden, behoeft geen beantwoording. Het Hof heeft onderkend dat het in de tabel ging om minimumbedragen. Het heeft in de inkomenssituatie van partijen en de welstand tijdens het huwelijk aanleiding gezien in casu uit te gaan van hogere bedragen. Dat stond het Hof vrij.

3.16.2 Bij deze stand van zaken had het Hof eveneens de vrijheid om te oordelen als onder 3.1 weergegeven. Zijn oordeel is allerminst onbegrijpelijk. Het onderdeel loopt daarin vast.

3.17 Onderdeel 2.3.3 verwijt het Hof "een denkfout" en een dubbeltelling. Deze dubbeltelling zou hierin bestaan dat het Hof met de woonlasten ook al rekening houdt bij de bepaling van de lasten van de vrouw en de mede daarop gebaseerde aan haar te betalen alimentatie.

3.18 Ook deze klacht faalt reeds omdat andermaal wordt aangenomen dat het Hof het oog had op een ""bijdrage" in natura".

3.19 Ten overvloede: ook inhoudelijk kan de klacht niet slagen omdat een eventueel gebrek in 's Hofs redenering hooguit zou impliceren dat de aan de vrouw te betalen alimentatie onjuist is vastgesteld. Het middel behelst daaromtrent evenwel geen klacht.

3.20 Onderdeel 2.4 bevat geen zelfstandige klacht.

Conclusie

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

Advocaat-Generaal