Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 14-05-2019, ECLI:NL:GHARL:2019:4152, 200.243.177/01

3.1

Winteb heeft in de oorspronkelijke conventie een verklaring voor recht gevraagd dat het [appellant] niet is toegestaan ontluchters waarvoor het type approval certificate (nr. TAP000009R) is afgegeven, alsmede ontluchters die kunnen worden gebruikt als ontluchters voor tanks zonder inert gas, te produceren en/of te koop aan te bieden en/of aan te prijzen en/of te verkopen en/of te leveren, met veroordeling van [appellant] tot betaling aan Winteb B.V. van een gematigde boete van € 150.000,-, te vermeerderen met de wettelijke rente ex art. 6:119 BW daarover. Die vordering is toegewezen. De reconventionele vordering van [appellant] strekte, naast in hoger beroep niet langer gehandhaafde andere vorderingen, tot vergoeding van door hem geleden schade. Die vordering is afgewezen.

4.1

Bij de beoordeling van dit geschil is het van belang onderscheid te maken tussen de door Winteb geproduceerde ontluchters voor ballastschepen zonder inert gas enerzijds en kleppensystemen (valves) die worden toegepast bij gebruik van inert gas in tanks anderzijds. In dat laatste geval is de instandhouding van het drukverschil in en buiten de tanks essentieel en gaat het erom het inerte gas niet te laten ontsnappen. De valves vinden toepassing in tanks waarin zuurstof door inert gas moet worden verdreven, en bij de zogenoemde Ballast Water Treatment. Daarbij wordt het gas in ballastwater geïnjecteerd om micro-organismen te doden. In het eerste geval - bij toepassing van ontluchters - is de druk binnen en buiten de tank gelijk, en dient het systeem ertoe voor ontluchting te zorgen, zonder dat zeewater in de tanks kan komen. De ontluchter van Winteb werkt, net als snorkels, met een afsluitende bal. In 2016 heeft [appellant] echter een alternatieve ontluchter ontworpen, die werkt met een schijf. Hij heeft dit ontwerp in een brochure gepresenteerd als "future technology", tegenover de "present technology" van Winteb. Van dat ontwerp heeft Ide ook een prototype laten maken. Zijn zoon zag daar echter geen brood in. De discussie hierover heeft geleid tot het addendum. De strekking daarvan was te voorkomen dat [appellant] de door hem ontworpen ontluchter door een concurrent van Winteb in productie zou laten nemen. Het geschil dat vervolgens is ontstaan, heeft betrekking op de P/V valve die [appellant] ook had ontwikkeld. In essentie is dat niet een ontluchter, maar een magnetische klep, bestemd voor tanks met inert gas. Met die toepassing zou [appellant] niet in het vaarwater van zijn zoon komen. Ten tijde van het addendum maakte echter een kleine variant van de hiervoor besproken alternatieve ontluchter van [appellant] (de zogenoemde air breather) deel uit van de doorontwikkelde versie van die klep. Daarvan was [B] toen wel op de hoogte, maar hij wist niet - terwijl zijn vader wel wist - dat deze versie van de P/V valve door de gecombineerde techniek "may be installed on vessels in lieu of air vent heads (e.g. Not inerted ballast water tanks)". Bij die toepassing worden de kleppen zo afgesteld dat de binnen- en buitendruk gelijk blijft. [B] realiseerde zich met andere woorden niet dat het was toegestaan zich met de P/V valve op de markt van de ontluchters te begeven. Onder meer omdat [appellant] de P/V valve vervolgens daadwerkelijk op de markt heeft gebracht, is volgens [B] (Winteb) sprake van schending van het addendum. De verschillende grondslagen voor die beweerdelijke schending zullen hierna worden besproken, nu de grieven zich voor een dergelijke thematische behandeling lenen. Het hof stelt echter eerst een aantal zaken voorop die bij die beoordeling van belang zijn.

4.2

Partijen zijn commerciële partijen. Zij zijn het erover eens dat het addendum het karakter heeft van een vaststellingsovereenkomst. Bij de totstandkoming en formulering daarvan hebben zij zich allebei bediend van rechtskundige bijstand. Gelet daarop zal het hof bij de uitleg van de overeenkomst uitgaan van de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van de gebruikte bewoordingen (zie HR 19 januari 2007, LJN LJN AZ3178, NJ 2007/575 (Meyer Europe/PontMeyer) en HR 29 juni 2007, LJN LJN BA4909, NJ 2007/576; Derksen/Homburg), met dien verstande dat uiteindelijk beslissend gewicht toekomt aan de zin partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de overeengekomen bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (de zogenoemde Haviltex-maatstaf, waarvan een nadere uitwerking is gegeven door de Hoge Raad op 5 april 2013, LJN LJN BY8101; Lundiform/Mexx).

4.3

[appellant] diende zich op grond van artikel 2.3 van het addendum te onthouden van iedere betrokkenheid bij activiteiten die in de breedst mogelijke zin concurrerend kunnen zijn of kunnen worden voor de activiteiten van Winteb. In artikel 3.1 heeft hij verklaard dat hij zonder schriftelijke toestemming op geen enkele wijze betrokken zal zijn bij ontwerp, de ontwikkeling, productie of de verkoop van door hem ontwikkelde ontluchters. Het hof is van oordeel dat gezien de hiervoor geschetste achtergrond, en de aanleiding voor het addendum, ook de commerciële exploitatie van de P/V valve door Ide onder het bereik van die formuleringen valt, voor zover die commerciële exploitatie is gericht op gebruik als ontluchter voor tanks zonder inert gas. Dat het concurrentienadeel door het grote prijsverschil mogelijk gering is (de kleppen van Ide zijn aanzienlijk duurder dan de ontluchters van [B] , en de markt voor dat product is ook kleiner), doet daar niet aan af.

4.4

Artikel 3.1 kan echter niet zo worden uitgelegd dat daar ook de commerciële exploitatie van de P/V valve onder valt voor zover die enkel is gericht op gebruik voor tanks met inert gas. Een dergelijke uitleg zou niet te rijmen zijn met de oorspronkelijke afspraak tussen partijen (zie 2.3) zoals die zijn gewaarborgd in artikel 6.1 van het addendum, en waar in grief 1 uitdrukkelijk een beroep op wordt gedaan: het addendum staat op geen enkele wijze in de weg aan de vrijheid van [appellant] om inertisation valves te ontwikkelen, te (doen) produceren, en/of te verkopen. Concreet betekent dit, dat het hem op grond van het addendum niet is toegestaan (i) ontluchters voor zeevaartschepen (ofwel: air-pipe-heads, air pipe closing devices, afsluiters of ontluchters) waarvoor het type approval certificate met nummer TAP000009R is afgegeven te produceren en/of te koop aan te bieden en/of aan te prijzen en/of te verkopen en/of te leveren, alsmede (ii) inertisation valves (magnetische valves, ofwel kleppen) die ook kunnen worden gebruikt als ontluchters voor tanks zonder inert gas, te koop aan te bieden en/of aan te prijzen voor dat specifieke gebruik. Voor zover de rechtbank dat heeft miskend, is met name grief 3 terecht voorgedragen.

4.5

Niet gesteld of gebleken is dat [appellant] (i) ontluchters voor zeevaartschepen waarvoor het type approval certificate met nummer TAP000009R is afgegeven heeft geproduceerd, te koop heeft aangeboden of heeft aangeprijsd, verkocht of geleverd of dat hij (ii) inertisation valves die ook kunnen worden gebruikt als ontluchters voor tanks zonder inert gas, te koop heeft aangeboden of heeft aangeprijsd voor dat specifieke gebruik.

4.6

[appellant] heeft in het addendum verklaard aan zijn zoon de ontwerp- en auteursrechten ter zake van de door hem ontwikkelde ontluchters te hebben overgedragen. Volgens Winteb schendt hij dat auteursrecht met het gebruik en het op de markt brengen van de P/V valve, omdat de ontluchter daar onderdeel van uitmaakt. [appellant] heeft echter aangevoerd dat hij gebruik heeft gemaakt van een gepatenteerd ontwerp van A.G. Wesser uit 1959, zodat het hem niet vrij stond ontwerp- of auteursrechten over te dragen. Dat is daarna niet bestreden (zie met name de Memorie van Antwoord onder 4.2), zodat het verwijt dat [appellant] de auteursrechten van Winteb heeft geschonden ongegrond is. Het verwijt dat helemaal geen rechten zijn overgedragen, is niet aan de boetevordering ten grondslag gelegd.

4.7

[appellant] heeft zich ertoe verplicht de door hem vervaardigde of door hem in opdracht vervaardigde tekeningen, berekeningen, modellen, testrapporten, testverslagen, testfoto, video`s, prototypes etc. van de door hem ontwikkelde en geproduceerde ontluchters uiterlijk 17 februari 2017 aan zijn zoon af te geven. Door Winteb is met nummer 26 een productie overgelegd waarin beide partijen verklaren dat aan die verplichting is voldaan. Gelet daarop is de stelling in onderdeel 8.1 van de inleidende dagvaarding dat [appellant] deze verplichting heeft geschonden ongefundeerd.

4.8

Ingeval van overtreding van één of meer bepalingen van de artikelen 1, 2 of 3, of indien blijkt dat de verklaringen van [appellant] niet juist zijn, verbeurt hij een aan Winteb toekomende boete. Winteb heeft tot € 150.000,- betaling van die boete gevorderd. Daarvoor bestaat echter geen grond voor zover het gaat om schending van de hiervoor besproken artikelen. Ook voor het overige is niets gesteld of gebleken dat tot toewijzing van de gevorderde boete zou kunnen leiden. Hetgeen op grond van het bestreden vonnis aan boetes is voldaan, dient dan ook te worden terugbetaald. Dat geldt echter niet voor de door [appellant] betaalde proceskosten (zie hierna onder 4.12).

4.9

In hoger beroep heeft [appellant] zijn vordering tot die schadevergoeding beperkt en de grondslag ervan gewijzigd. Hij vordert nu dat Winteb wordt veroordeeld de schade te vergoeden die hij heeft geleden als gevolg van het ten onrechte verbieden van de productie, verkoop, aanprijzing en levering van de door hem ontwikkelde klep, nader op te maken bij staat. Hij heeft aangevoerd dat, als het vonnis van de rechtbank vernietigd moet worden, heeft te gelden dat hij ten onrechte lange tijd geen kleppen heeft kunnen produceren, verkopen, aanprijzen en leveren. Daardoor zou hij een opdracht van Sky Halo zijn misgelopen waarmee enkele tonnen zouden zijn gemoeid. Zijn advocaat heeft Winteb voor deze schade aansprakelijk gesteld.

4.10

Winteb heeft zich tegen de eiswijziging als zodanig niet verzet. Omdat die ook niet in strijd komt met een goede procesorde, zal het hof op die nieuwe grondslag recht doen.

4.11

Winteb heeft zich in haar inhoudelijke verweer beperkt tot de opmerking dat het enkele 'verbieden' onvoldoende grondslag is voor toewijzing van deze vordering. Dat verweer faalt, omdat het bestreden vonnis wordt vernietigd voor zover daarin ten aanzien van de inertisation valves een ongeclausueerd productie-, reclame- en verkoopverbod is opgenomen, en niet is gesteld of gebleken dat [appellant] die kleppen specifiek voor het gebruik als ontluchter te koop heeft aangeboden of heeft aangeprijsd. Dat de mogelijkheid van schade als gevolg van dit ten onrechte aan [appellant] opgelegde, te verstrekkende verbod aannemelijk is, wordt niet (gemotiveerd) bestreden.

4.12

De stellingen en weren van partijen zijn met het voorgaande afdoende besproken. De conclusie luidt dat het bestreden vonnis moet worden vernietigd, en dat verder moet worden beslist zoals hierna wordt vermeld. Gelet op het feit dat partijen over en weer deels in het (on)gelijk zijn gesteld, zullen zij ieder de eigen proceskosten van het hoger beroep moeten dragen. In de oorspronkelijke conventie zullen de proceskosten worden gecompenseerd. In de oorspronkelijke reconventie zal - hoewel de in hoger beroep gewijzigde vordering van [appellant] toewijsbaar is - de kostenveroordeling in eerste aanleg in stand blijven, omdat de toen ingestelde en afgewezen vordering niet aan het hof is voorgelegd.