Centrale Raad van Beroep, 25-02-2025, ECLI:NL:CRVB:2025:380, 22/3217 PW

Appellant ontving sinds 9 september 2013 bijstand op grond van de Participatiewet (PW) naar de norm voor een alleenstaande. Sinds 17 november 2014 ontvangen appellanten samen bijstand naar de norm voor gehuwden.

Naar aanleiding van een melding op 24 augustus 2018 dat bij een controle op zwart werk appellant in België werkend op een festival is aangetroffen, is het dagelijks bestuur op 29 mei 2019 een rechtmatigheidsonderzoek gestart. Hierbij zijn bankafschriften opgevraagd over de periode van 1 mei 2018 tot 1 juni 2019.

Op 13 augustus 2019 heeft het dagelijks bestuur een signaal gekregen dat appellante inkomsten zou hebben uit werkzaamheden als zelfstandige. Naar aanleiding daarvan is een nader onderzoek ingesteld. In dat kader is dossieronderzoek en internetonderzoek verricht, zijn appellanten op 3 februari 2020 gehoord en zijn bij brief van 5 februari 2020 nadere gegevens opgevraagd, waaronder bankafschriften vanaf 1 juni 2019 en bewijsstukken over de herkomst van twee contante stortingen. Ook is appellant in die brief gevraagd naar zijn betrokkenheid bij werkzaamheden en activiteiten bij drie verschillende personen (X, Y en Z) vanaf 22 februari 2016. Verder zijn overzichten vanaf 22 februari 2016 opgevraagd van een PayPal rekening, van werkzaamheden die appellante heeft verricht voor een ander persoon (A), van rommelmarkten waarop appellante heeft gestaan en van alle door haar geplaatste advertenties op Markplaats.

Op 17 februari 2020 heeft de ambulant begeleider van appellanten namens appellanten een deel van die stukken overgelegd. Omdat dit niet alle gevraagde gegevens waren, heeft het dagelijks bestuur bij besluit van 26 februari 2020 het recht op bijstand opgeschort. Daarbij zijn appellanten in de gelegenheid gesteld om voor 10 maart 2020 de ontbrekende gegevens alsnog te verstrekken. Appellanten hebben van die gelegenheid gebruik gemaakt. De bevindingen van het onderzoek zijn neergelegd in een Rapport handhaving van 24 maart 2020 en een Rapportage signaalonderzoek van 26 maart 2020.

De onderzoeksbevindingen zijn voor het dagelijks bestuur aanleiding geweest om bij besluit van 24 april 2020 het recht op bijstand te herzien over de maanden mei en juni 2018 en de bijstand vanaf 2 augustus 2018 in te trekken. De reden voor de intrekking is dat appellanten de op hen rustende wettelijke inlichtingenverplichting hebben geschonden door geen melding te maken van op geld waardeerbare activiteiten van appellant vanaf 2 augustus 2018. Als gevolg daarvan kan het recht op bijstand niet worden vastgesteld. De reden voor de herziening over de maanden mei en juni 2018 is het niet melden van op hun bankrekening gestorte bedragen. Subsidiair heeft het dagelijks bestuur het recht op bijstand herzien over de maanden augustus 2018 tot en met december 2018, februari 2019 tot en met september 2019 en december 2019 tot en met januari 2020, met als reden dat appellanten niet hebben gemeld dat in die maanden kasstortingen en bijschrijvingen op hun bankrekening hebben plaatsgevonden.

Appellanten hebben tegen dit besluit bezwaar gemaakt, maar het dagelijks bestuur is, onder aanvulling van de grondslag, met een besluit van 9 november 2020 (bestreden besluit 1) bij de intrekking en herziening gebleven. De motivering van dit besluit is gelijk aan die van het besluit van 24 april 2020 met de toevoeging dat appellant op 2 augustus 2018 werkend is aangetroffen en dat de bijstand verder is ingetrokken op de grond dat appellante heeft gehandeld op Marktplaats en op rommelmarkten en hiervan geen sluitende boekhouding heeft overgelegd, zodat de omvang van inkomsten niet is vast te stellen. Daarnaast waren er contante stortingen op hun bankrekening.

Bij besluit van 3 november 2020 (bestreden besluit 2) heeft het dagelijks bestuur de kosten van vanaf 2 augustus 2018 verleende bijstand tot een bedrag van € 33.040,58 van appellanten teruggevorderd. Appellanten hebben tegen dit besluit rechtstreeks beroep ingesteld.

Het dagelijks bestuur heeft bij besluit van 24 november 2020 (bestreden besluit 3) een aanvraag van appellanten van 24 augustus 2020 om een individuele inkomenstoeslag afgewezen op de grond dat de hoogte van het inkomen niet kan worden vastgesteld. Op 7 september 2021 hebben appellanten opnieuw een individuele inkomenstoeslag aangevraagd. Bij besluit van 18 oktober 2021 (bestreden besluit 4) heeft het dagelijks bestuur ook deze aanvraag afgewezen, met als reden dat de hoogte van het inkomen niet kan worden vastgesteld. Door de onduidelijkheid van het inkomen kan niet worden vastgesteld of het inkomen vijf jaar voorafgaand aan de peildatum gemiddeld lager was dan 105% van de geldende bijstandsnorm. Appellanten hebben ook tegen deze besluiten rechtstreeks beroep ingesteld.

2. De rechtbank heeft de beroepen tegen bestreden besluit 1 en bestreden besluit 2 gegrond verklaard. De rechtbank heeft, voor zover hier van belang, bestreden besluit 1 vernietigd voor zover daarbij de bijstand is ingetrokken over de maand augustus 2018. Het dagelijks bestuur heeft naar het oordeel van de rechtbank niet aannemelijk gemaakt dat er reden was voor intrekking van de bijstand over deze maand. De rechtbank heeft bestreden besluit 2 vernietigd voor zover daarbij de bijstand is teruggevorderd over de maand augustus 2018. De rechtbank heeft verder bepaald dat zijn uitspraak in de plaats treedt van het vernietigde gedeelte van bestreden besluiten 1 en 2. De rechtbank heeft de beroepen tegen bestreden besluiten 3 en 4 ongegrond verklaard. Verder heeft de rechtbank bepaalt dat de Staat € 500,- schadevergoeding aan appellanten moet betalen wegens overschrijding van de redelijke termijn van de procedure.

3. Nadat appellanten tegen de uitspraak van de rechtbank hoger beroep hadden ingesteld, heeft het dagelijks bestuur op 25 november 2024, naar aanleiding van een uitspraak van de Raad van 18 april 2024¹ in een andere zaak, een nader besluit genomen over de terugvordering. Met het nadere besluit is bestreden besluit 2 in die zin gewijzigd dat de periode waarover de kosten van bijstand worden teruggevorderd is beperkt tot de periode van 1 september 2018 tot en met 31 juli 2019 en het teruggevorderde bedrag daarop aangepast. De reden van die beperking is het tijdsverloop tussen het eerste signaal dat leidde tot het rechtmatigheidsonderzoek en de daadwerkelijke aanvang van dat onderzoek. Het dagelijks bestuur heeft gekozen voor de beperking tot een periode van twee maal zes maanden, omdat deze situatie, waarin de inlichtingenverplichting is geschonden, duidelijk verschilt van de situatie waarin de zogenoemde zesmaandenjurisprudentie van toepassing is. De bijstand over de periode van 2 augustus 2018 tot en met 31 augustus 2018 is niet teruggevorderd omdat de rechtbank de intrekking over die periode heeft vernietigd. De bijstand over 1 augustus 2019 is niet teruggevorderd ter vereenvoudiging van de berekening.

4. Appellanten zijn het met de uitspraak van de rechtbank en het nadere besluit niet eens voor zover het gaat om de intrekking en, subsidiair, de herziening van de bijstand over de periode vanaf 1 september 2018 en de terugvordering over de periode van 1 september 2018 tot en met 31 juli 2019. Ook zijn zij het niet eens met de uitspraak over de afwijzing van de twee aanvragen om een individuele inkomenstoeslag. Wat zij tegen de uitspraak van de rechtbank hebben aangevoerd wordt hierna besproken.