Centrale Raad van Beroep, 17-05-2016, ECLI:NL:CRVB:2016:1882, 14-3030 WWB

1.1.

Appellante ontving vanaf 1 mei 1984 bijstand, laatstelijk ingevolge de Wet werk en bijstand (WWB) naar de norm voor een alleenstaande.

1.2.

In het kader van een pilot “vermogen in het buitenland” hebben een sociaal rechercheur en een controlemedewerker van het Team Handhaving van de gemeente 's-Hertogenbosch (team handhaving) onderzoek ingesteld naar bijstandsgerechtigden die vielen onder een door het college vastgesteld risicoprofiel. Daarbij zijn eerst bijstandsgerechtigden met een dubbele nationaliteit geselecteerd. Vervolgens zijn uit die groep de personen met een band met Turkije (van Turkse afkomst of een ouder of partner van Turkse afkomst) geselecteerd. Uit die groep zijn tot slot door middel van een steekproef 35 personen geselecteerd. Appellante viel onder dit risicoprofiel. In het kader van het onderzoek heeft het team handhaving gebruik gemaakt van de diensten van het Turkse advocatenkantoor [advocatenkantoor] . Uit de rapportage van dit advocatenkantoor van 26 juni 2012 blijkt dat bij de Directie Kadaster en Openbare Registers te [plaatsnaam] (Turkije) en de Dienst Onroerend Goed van de gemeente [naam gemeente] een stuk grond met daarop een huis op naam van appellante staat geregistreerd met een getaxeerde waarde van TL 120.000. Appellante is op 4 oktober 2012 verhoord, waarbij haar is gevraagd of zij onroerende zaken in Turkije bezit. Appellante heeft onder meer verklaard dat zij met haar oom, [naam oom] , eigenaar is van een woning in Turkije. Appellante had dit het college niet gemeld.

1.3.

Op basis van de onder 1.2 genoemde onderzoeksbevindingen heeft het college bij besluit van 15 oktober 2012 de bijstand van appellante met ingang van 4 oktober 2012 ingetrokken wegens overschrijding van de voor haar geldende vermogensgrens van € 5.685,-.

1.4.

Bij besluit van 3 juli 2013 (bestreden besluit 1) heeft het college het bezwaar tegen het besluit van 15 oktober 2012 ongegrond verklaard onder wijziging van de grondslag van de intrekking. Appellant heeft geen melding gemaakt van de (mede)eigendom van een woning in Turkije als gevolg waarvan het recht op bijstand niet is vast te stellen.

1.5.

1.6.

Bij besluit van 26 februari 2014 (bestreden besluit 2), voor zover hier van belang, heeft het college het bezwaar tegen het besluit van 17 oktober 2013 ongegrond verklaard.

1.7.

1.8.

Bij besluit van 3 oktober 2014 (bestreden besluit 3) heeft het college het bezwaar tegen het besluit van 16 april 2014 ongegrond verklaard.

2. Bij aangevallen uitspraak 1 heeft de rechtbank het beroep tegen bestreden besluit 1 ongegrond verklaard. Daarbij heeft de rechtbank, samengevat en voor zover hier van belang, overwogen dat het door het college uitgevoerde onderzoek geen strijd oplevert met artikel 14 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en artikel 1 van Protocol 12 bij het EVRM. Voorts heeft de rechtbank geoordeeld dat het college zich terecht op het standpunt heeft gesteld dat het recht op bijstand vanaf 4 oktober 2012 niet is vast te stellen, als gevolg van het feit dat appellante niet heeft gemeld dat zij een deel van een onroerende zaak op haar naam had staan.

3. Appellante heeft zich tegen aangevallen uitspraak 1 gekeerd. Appellante bestrijdt onder meer het oordeel van de rechtbank dat het onderzoek geen strijd oplevert met het discriminatieverbod, zoals dat is neergelegd in de onder 2 genoemde bepalingen. Het onderzoek heeft zich slechts gericht op bijstandsgerechtigden met de Turkse nationaliteit. Hiermee wordt ongerechtvaardigd onderscheid gemaakt naar afkomst of etniciteit.

4. Bij de aangevallen uitspraken 2 en 3 heeft de rechtbank de beroepen tegen de besluiten 2

en 3 ongegrond verklaard. Appellante heeft zich eveneens tegen deze uitspraken gekeerd.

5. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

5.1.

Ingevolge artikel 53a van de WWB is het college bevoegd onderzoek in te stellen naar de juistheid en volledigheid van verstrekte gegevens en zo nodig naar andere gegevens die noodzakelijk zijn voor de verlening dan wel de voortzetting van bijstand. Deze algemene onderzoeksbevoegdheid kan steeds en spontaan worden uitgeoefend ten aanzien van alle bijstandsgerechtigden, zonder dat daartoe een redengevend feit, signaal, grond of vermoeden vereist is. Daarbij mag echter niet in strijd gehandeld worden met het discriminatieverbod zoals onder meer opgenomen in artikel 14 EVRM en artikel 1 van Protocol 12 bij het EVRM. Zie de uitspraken van 14 april 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:1228, 1229, 1230 en 1231.

5.2.

5.3.

5.4.

Allereerst wordt geoordeeld dat een algemeen onderzoek naar eventueel vermogen in het buitenland een legitiem doel dient. Zoals de Raad in zijn onder 5.1 genoemde uitspraken heeft uiteengezet is een bijstandverlenend orgaan in beginsel bevoegd om, met het oog op effectiviteit, efficiëntie en kostenbesparing en vanwege het grote belang van bestrijding van onjuist gebruik van sociale voorzieningen, bij het toepassen van de onder 5.1 genoemde algemene onderzoeksbevoegdheid risicoprofielen toe te passen, tenzij bij de vaststelling hiervan een ongerechtvaardigd verschil in behandeling als bedoeld in artikel 1 van Protocol 12 bij het EVRM wordt gemaakt tussen bijstandsgerechtigden.

5.5.

Tussen partijen is niet in geschil dat in de pilot een onderscheid wordt gemaakt naar nationaliteit of afkomst, en ook niet dat een dergelijk onderscheid als “verdacht” is aan te merken en dat dit dient te worden gerechtvaardigd door “zeer gewichtige redenen”.

5.6.

Het college heeft ter rechtvaardiging van het onderscheid gewezen op de ervaringsgegevens zoals die naar voren zijn gekomen uit onderzoeken uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de jaren 1996 tot en met 2003 ten aanzien van vermogen in het buitenland. In 65% van de onderzoeken in Turkije was sprake van fraude. Tevens heeft het college gesteld dat het ten tijde van de onderzoeken in 2011-2012 slechts in Turkije over een betrouwbare onderzoekspartner beschikte. Tot slot heeft het college gesteld dat onderzoeken naar vermogen in het buitenland ook in andere landen dan Turkije zijn of worden uitgezet.

5.7.

De door het college onder 5.6 aangevoerde redenen kunnen niet aangemerkt worden als zeer gewichtige redenen in de onder 5.3 bedoelde zin. De 'ervaringsgegevens' waar het college op doelt, zijn het resultaat van onderzoeken naar vermogen in Turkije en niet duidelijk is in hoeverre deze onderzoeken plaatsvonden naar aanleiding van een fraudesignaal. De uitkomsten van die onderzoeken kunnen daarom geen rechtvaardiging bieden voor het college om het onderhavige onderzoek te beperken tot bijstandsgerechtigde met (tevens) de Turkse nationaliteit, dan wel bijstandsgerechtigden van Turkse afkomst. Voorts heeft het college weliswaar aangevoerd dat het in Turkije beschikte over een betrouwbare onderzoekspartner in de vorm van het in 1.2 genoemde advocatenkantoor maar heeft het college niet onderbouwd dat in andere landen een betrouwbare partner ontbreekt. Tot slot is niet gebleken dat het college op basis van het oorspronkelijke uitgangspunt ook onderzoeken is gestart in andere landen dan Turkije. Dit betekent dat het college, door het risicoprofiel toe te passen zoals het dat heeft gedaan, appellante heeft behandeld in strijd met het verbod van ongerechtvaardigde discriminatie. De feiten, verkregen uit het onder 5.5 genoemde onderzoek, zijn op onrechtmatige wijze vergaard en mogen niet aan het bestreden besluit ten grondslag worden gelegd.

5.8.

Uit 5.7 volgt dat het bestreden besluit niet op een voldoende feitelijke grondslag berust. De rechtbank heeft dit niet onderkend, zodat aangevallen uitspraak 1 dient te worden vernietigd. Doende wat de rechtbank zou behoren te doen, zal de Raad bestreden besluit 1 wegens strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Awb vernietigen. Met het oog op definitieve geschillenbeslechting zal de Raad vervolgens bezien of aanleiding bestaat om de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit in stand te laten.

5.9.

De te beoordelen periode loopt in dit geval van 4 oktober 2012 tot en met 15 oktober 2012.

5.10.

Het besluit tot intrekking van bijstand is een voor de betrokkene belastend besluit, waarbij het aan het bijstandverlenend orgaan is om de nodige kennis over de relevante feiten te vergaren. Dat betekent dat de last om aannemelijk te maken dat aan de voorwaarden voor intrekking is voldaan in beginsel op het bijstandverlenend orgaan rust.

5.11.

Ingevolge artikel 17, eerste lid, van de WWB, voor zover hier van belang, doet de belanghebbende aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand.

5.12.

Gegevens over (mede)eigendom van onroerende zaken zijn feiten en omstandigheden als bedoeld in artikel 17, eerste lid, van de WWB. Uit deze gegevens kan immers naar voren komen dat appellante de beschikking heeft over een vermogen boven de grens van de voor haar geldende vermogensgrens, wat een beletsel vormt voor de voortzetting van bijstand.

5.13.

5.14.

In de aangevallen uitspraken 2 en 3 heeft de rechtbank overwogen dat het college bevoegd was de aanvragen van onderscheidenlijk 12 juli 2013 en 13 januari 2014 buiten behandeling te stellen. Appellante heeft ter zitting meegedeeld dat de in hoger beroep aangevoerde gronden tegen deze uitspraken los van de beoordeling van aangevallen uitspraak 1 geen nadere bespreking behoeven. Daarom slaagt het hoger beroep tegen aangevallen uitspraken 2 en 3 niet.

6.1.

Aanleiding bestaat het college in zaak 14/3030 WWB te veroordelen in de kosten van appellante. Deze kosten worden begroot op € 992,- in beroep en € 992,- in hoger beroep voor verleende rechtsbijstand, in totaal dus € 1.984,-.

6.2.

Voor een veroordeling in de proceskosten in de zaken 14/4548 WWB en 15/299 WWB bestaat geen aanleiding.