Centrale Raad van Beroep, 27-05-2014, ECLI:NL:CRVB:2014:1900, 12-3877 WWB

Zoals uit de onder 2 genoemde uitspraak voortvloeit bestaan in beginsel bijzondere omstandigheden om met terugwerkende kracht het recht op bijstand te beoordelen en vast te stellen indien aan een vreemdeling met terugwerkende kracht een verblijfsvergunning wordt verleend. Van de vreemdeling die niet beschikt over rechtmatig verblijf als onder 4.1 bedoeld (niet toegelaten is) kan immers niet worden gevergd dat hij een rechtens kansloze aanvraag doet. Bijstandverlenende bestuursorganen worden dan ook niet belast met het afdoen daarvan.

In dit geval bestaat geen grond om hiervan af te wijken. Het college heeft dus terecht besloten de aanvraag met terugwerkende kracht inhoudelijk in behandeling te nemen.

Het gaat in dit geding om een besluit tot afwijzing van een aanvraag om bijstand. Een aanvrager moet in het algemeen de feiten en omstandigheden aannemelijk maken die nopen tot inwilliging van die aanvraag. In dat kader dient de aanvrager de nodige duidelijkheid te verschaffen en volledige openheid van zaken te geven. Vervolgens is het aan het bijstandverlenend orgaan om in het kader van de onderzoeksplicht deze inlichtingen op juistheid en volledigheid te controleren. Indien de betrokkene niet aan de wettelijke inlichtingen- of medewerkingsverplichting voldoet, is dit een grond voor weigering van de bijstand indien als gevolg daarvan het recht op bijstand niet kan worden vastgesteld. De omstandigheid dat een aanvraag om bijstand met terugwerkende kracht moet worden beoordeeld, maakt dit niet anders.

De vaststelling van bijstandbehoevendheid over een periode in het verleden kan echter zowel voor het bijstandverlenend orgaan als voor de aanvrager met moeilijkheden gepaard gaan. In die situatie is immers onmiskenbaar op enigerlei wijze voorzien in het levensonderhoud van de aanvrager en zullen de nodige daaruit voortvloeiende kosten zijn voldaan. Voor het bijstandverlenend orgaan zal het echter veelal onmogelijk zijn achteraf de toenmalige woon- en leefsituatie van de aanvrager te verifiëren en zal het voorts bezwaarlijker zijn om door hem verstrekte gegevens te controleren. De aanvrager zal vaak problemen ondervinden, omdat hij door tijdsverloop gegevens en bewijs niet of niet meer op inzichtelijke wijze kan leveren. Naar mate de te beoordelen periode langer wordt en verder in het verleden ligt, nemen deze problemen toe.

Een bijzondere complicatie betreft de situatie van de aanvrager die in de achteraf te beoordelen periode destijds als vreemdeling wel rechtmatig verblijf heeft gehad maar niet toegelaten was of zelfs in het geheel niet beschikte over rechtmatig verblijf. Deze aanvrager beschikte toen door zijn verblijfsstatus over veel minder mogelijkheden dan Nederlanders en toegelaten vreemdelingen om achteraf zijn bijstandbehoevendheid te onderbouwen. Hij had immers in de achteraf te beoordelen periode geen toegang tot reguliere arbeid en overheidsvoorzieningen en kon problemen ondervinden bij het verrichten en vastleggen van rechtshandelingen. Hij zal daardoor in die periode veelal aangewezen zijn geweest op informele wijzen van inrichting van en voorziening in het bestaan.

Indien een aanvrager heeft verkeerd in de situatie als onder 4.5.2 en 4.5.3 bedoeld, mag van hem worden verlangd ter nakoming van zijn inlichtingenverplichting dat hij over de achteraf te beoordelen periode zo gedetailleerd en nauwkeurig mogelijk opgave doet van de wijze waarop hij zijn leven heeft ingericht en hoe hij in zijn levensonderhoud heeft voorzien. Daarbij dient hij zo mogelijk bewijsstukken over te leggen en in ieder geval concrete aanknopingspunten te verschaffen voor onderzoek en verificatie door het bijstandverlenend orgaan. Van de aanvrager mag bijvoorbeeld worden verlangd dat hij de namen en adressen noemt van degenen die hem hebben voorzien van onderdak en levensbehoeften en dat hij zoveel mogelijk precieze data en bedragen opgeeft van aangegane leningen.

Op het bijstandverlenend orgaan berust dan, gelet op wat onder 4.5.1 is overwogen, de verplichting om de aanvraag en de aldus gegeven onderbouwing zorgvuldig te onderzoeken en te verifiëren aan de hand van het verschafte bewijs en de gegeven aanknopingspunten. Vervolgens moet het beoordelen of de aanvrager, gelet op diens verblijfplaats in de achteraf te beoordelen periode, jegens hem aanspraak heeft op bijstand, of andere bijstanduitsluitende gronden in die periode afwezig waren, dan wel of de vermogens- en inkomenspositie of de leefsituatie aan bijstandsverlening in de weg staat. Indien het bijstandverlenend orgaan na dit onderzoek tot de conclusie komt dat over de achteraf te beoordelen periode recht op bijstand bestaat, dient het voorts de omvang daarvan te bepalen.

Het aanvullende karakter van de WWB brengt mee dat voor zover anderen in een achteraf te beoordelen periode hebben voorzien in de kosten van levensonderhoud van een aanvrager, dit aan bijstandsverlening met terugwerkende kracht in de weg staat. De aanvrager dient daarom aannemelijk te maken dat hij over de achteraf te beoordelen periode kosten voor levensonderhoud heeft gemaakt en tot welke omvang, en dat daarin nog niet is voorzien. Indien de betrokkene hierin slaagt, dient de bijstandsverlening beperkt te blijven tot de som van die kosten.

Een aanvrager zal dat bijvoorbeeld, maar, anders dan in de onder 2 genoemde uitspraak van de Raad is overwogen, niet uitsluitend, kunnen doen door aannemelijk te maken dat derden feitelijk in die kosten hebben voorzien en hij om die reden een reële schuld met een daadwerkelijke en concrete terugbetalingsverplichting is aangegaan.

In gevallen als onder 4.5.3 bedoeld zal meestal vanwege die situatie niet gevergd kunnen worden dat de aanvrager voor de gehele periode en voor de volle omvang bewijs levert als onder 4.6.4 bedoeld, voor het feit dat hij kosten van levensonderhoud heeft gemaakt waarin nog niet voorzien is en tot welk bedrag precies, terwijl de aanvrager wel aannemelijk heeft gemaakt dat hij in die periode verkeerde in bijstandbehoevende omstandigheden. In die situatie zal het bijstandverlenend orgaan aan hand van de onder 4.6.1 bedoelde gegevens en zijn onder 4.6.2 bedoelde onderzoek schattenderwijs dienen te bepalen wat de omvang is van de kosten van levensonderhoud die de aanvrager in de achteraf te beoordelen periode heeft gemaakt, en waarin in ieder geval nog niet voorzien is, en niet kunnen volstaan met de beslissing dat het recht op bijstand van de aanvrager niet (precies) is vast te stellen als gevolg van niet of niet volledig nakomen van zijn inlichtingenverplichting.

In dit geval heeft het college bij het onderzoek naar het recht op bijstand vastgesteld dat appellant in de periode van 22 juli 2010 tot 1 december 2010 ingeschreven heeft gestaan in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA) van de gemeente Nuth en nadien weer in de GBA van de gemeente Sittard-Geleen. Voorts is gebleken dat het bedrijf van appellant vanaf 1 januari 2011 is gevestigd op een adres in Rotterdam. Met ingang van 24 februari 2011 staat hij ingeschreven in de GBA van de gemeente Rotterdam. Ter zitting heeft appellant verklaard dat hij tot 22 juli 2010 heeft verbleven in de gemeente Sittard-Geleen. Na zijn verblijf in Nuth is hij vertrokken naar Rotterdam om daar te werken, omdat hij in Limburg geen geld kreeg. Hieruit volgt dat appellant vanaf 22 juli 2010 geen aanspraak kan maken op bijstand van het college, omdat hij niet langer zijn woonplaats had in de gemeente Sittard-Geleen.

In het aanvraagformulier heeft appellant verklaard niet te beschikken over inkomen of vermogen en geen schulden te hebben. Hij heeft voorts verklaard tot dan toe te hebben geleefd op kosten van vrienden, kennissen en familie. In bezwaar heeft appellant die verklaring herhaald en gezegd dat hij heeft moeten bedelen. Vervolgens heeft hij bij de tweede hoorzitting verklaringen overgelegd van een aantal personen die verklaren appellant respectievelijk € 1.500,-, € 1.000,- en € 2.000,- te hebben geleend. Appellant heeft voorts ter zitting verklaard dat hij bij aanvang van de te beoordelen periode geen schulden had en wel schulden heeft moeten maken in die periode. Deze gegevens zijn te vaag om aan te merken als aanknopingspunten voor onderzoek als onder 4.6.1 bedoeld. Onvoldoende duidelijk is hoe en wanneer deze bedragen zijn geleend en wat de identiteit is van de uitlener en hoe dat zich verhoudt tot de verklaring op het aanvraagformulier. [W.] heeft ter zitting verklaard dat zij vanuit een vriendschappelijke relatie appellant € 3.500,- of € 3.800,- heeft geleend. Ter zitting heeft zij toegelicht dat zij daartoe kasopnamen deed en deze bedragen in contanten aan appellant gaf. Zij verwacht dat zij deze bedragen terugkrijgt als appellant weer geld heeft. Appellant heeft ter onderbouwing van deze stelling bankafschriften van de rekening van [W.] overgelegd. Op deze afschriften staan onder meer kasopnamen met daarbij met de hand geschreven de voornaam van appellant en diens handtekening. Uit deze afschriften blijkt echter dat deze opnamen gedaan zijn in de periode dat appellant niet meer zijn woonplaats had in de gemeente Sittard-Geleen. Daarom is nader onderzoek naar deze gestelde leningen als bedoeld in 4.6.2 niet nodig. Hieruit volgt dat appellant niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij in de periode van 15 maart 2010 tot en met 22 juli 2010 kosten heeft gemaakt voor zijn levensonderhoud en dat in die kosten niet voorzien is.